Στην Ελλάδα της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης, της φτωχοποίησης και των capital controls, η εικόνα της πρωτεύουσας μόνο με τα πιο μελανά χρώματα θα μπορούσε να περιγραφεί. Χιλιάδες άνθρωποι στα όρια της εξαθλίωσης δίνουν καθημερινά αγώνα δρόμου για ένα πιάτο φαγητό στα συσσίτια της Αθήνας.Της Κωνσταντίνας Γιαννακοπούλου
Άνθρωποι, που η οικονομική πραγματικότητα και η συλλογική μας αποτυχία ως κοινωνία τους οδήγησε στην ανέχεια, παλεύουν να περισώσουν όση αξιοπρέπεια τους έχει απομείνει.
Συγκλονίζουν τα στοιχεία
Θλίψη προκαλούν οι αριθμοί για τη φτώχεια στην Αττική. Όπως καταγράφηκε σε έρευνα του δικτύου κοινωνικών υπηρεσιών του δήμου Αθηναίων και του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης (ΚΥΑΔΑ), περισσότεροι από 20.000 δημότες στηρίζονται πλέον στις κοινωνικές δομές του δήμου Αθηναίων για την καθημερινή τους επιβίωση. Σχεδόν 500.000 άτομα σιτίστηκαν από τα 280 συσσίτια της Εκκλησίας της Ελλάδος κατά το 2014, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο η αρμόδια Συνοδική Επιτροπή. Εκτός από τα συσσίτια, 150 κοινωνικά παντοπωλεία, εξυπηρετούν περισσότερα από 75.000 άτομα. Παράλληλα, εξακολουθούν να σιτίζονται καθημερινά 10.000 άτομα από την εκκλησία και 12.000 λαμβάνουν «κούτες αγάπης», τρόφιμα δηλαδή για να τα παρασκευάσουν στο σπίτι.
Η αθέατη όψη της Αθήνας
Η «Αττική freepress» βρέθηκε σε ένα συσσίτιο του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων με σκοπό να καταγράψει αυτό το κοινωνικό, πολιτικό και βαθύτατα πολιτισμικό θέμα. Ώρα τέσσερις και μισή το απόγευμα, βρίσκομαι στη διασταύρωση Σοφοκλέους και Πειραιώς και μια τεράστια ουρά έχει ήδη σχηματιστεί. Άνθρωποι όλων των ηλικιών περιμένουν καρτερικά το άνοιγμα της πόρτας. Ξαφνικά ξεχύνονται, εισβάλλουν μέσα σαν χείμαρρος, σπρώχνουν και ποδοπατούν για να φτάσουν πρώτοι να πάρουν τη μερίδα που τους αναλογεί. Οι περισσότεροι -όπως μας δήλωσαν- είχαν να φάνε από την προηγούμενη και η υπομονή τους είχε εξαντληθεί. Σιγά-σιγά ένα πολύβουο μελίσσι κατέκλυσε τον προαύλιο χώρο του Κέντρου, χωρίς να τους ενοχλεί ούτε ο καυτός ήλιος, ούτε η ορθοστασία, ούτε το στριμωξίδι… «Στόχος επετεύχθη, φάγαμε και σήμερα», μου λέει ένας νεαρός που μόλις είχε καταβροχθίσει τη μερίδα του. Έλληνες, αλλοδαποί, νέοι, γέροι, ναρκομανείς, συνταξιούχοι, άστεγοι και καλοντυμένοι, όλοι εκεί, ένα παράξενο μωσαϊκό ανθρώπων που τους ενώνει η ανάγκη για επιβίωση.
«Είχαν κοτόπουλο σήμερα»
Περίπου 1400 άτομα περνούν κάθε ημέρα από το κεντρικό συσσίτιο της Αττικής. Τρώνε, συζητούν, ανταλλάσουν χειραψίες, παλιοί και νέοι γνώριμοι σχηματίζουν παρέες, καθώς οι πάγκοι με το φαγητό αρχίζουν να αδειάζουν. Κάποιος έρχεται τρέχοντας, γεμάτος λαχτάρα και καταϊδρωμένος, «φαγητό τέλος για σήμερα» του φωνάζει μία κυρία από μακριά. «Δεν πρόλαβα!», μου λέει απογοητευμένος. «Είχαν κοτόπουλο σήμερα!», παρατηρεί κοιτάζοντας τα άδεια κεσεδάκια με τα αποφάγια γύρω του, και η απογοήτευσή του μεγαλώνει. Ο κ. Θωμάς, όπως μου εξήγησε στη συνέχεια, ήρθε από το Χαϊδάρι για αυτό το συσσίτιο. Ήταν εκπαιδευτικός στο επάγγελμα, έμεινε άνεργος και χωρίς οικογένεια να τον φροντίζει, αυτό το γεύμα ήταν ο λόγος που διέσχισε την Αθήνα, με αυτή την αφόρητη ζέστη, και πήρε τρεις συγκοινωνίες. Πολλοί αποφεύγουν να με κοιτάξουν στα μάτια, νιώθουν ντροπή για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει, ίσως και δυσφορία για κάποια που τους αντιμετωπίζει ως αντικείμενο έρευνας, για κάποια που είναι έξω από τον «χορό» και αύριο θα γράφει για εκείνους καθισμένη αναπαυτικά στο γραφείο της. Ίσως δεν έχουν άδικο. Με την κρίση να γιγαντώνεται, με την ανεργία να χτυπάει κόκκινο, είναι το λιγότερο αφελές να σκέφτεται κάποιος «εμένα δεν θα μου συμβεί ποτέ». Το ίδιο σκέφτονταν κάποτε οι περισσότεροι από αυτούς, που σήμερα είναι στο συσσίτιο. «Είμαι νεόπτωχη και νεοάστεγη», μου λέει η κα Ελένη, αυτοσαρκαζόμενη. «Μεγαλώνω δύο παιδιά μόνη μου, χωρίς καμία βοήθεια. Πρόσφατα έχασα τη δουλειά μου και βρεθήκαμε στο δρόμο. Φιλοξενούμαστε προσωρινά σε έναν ξενώνα και αναζητώ απεγνωσμένα εργασία. Δεν είμαστε ζητιάνοι, η ανάγκη μας έφερε στο συσσίτιο. Σύντομα θα βρω δουλειά και θα φτιάξουν όλα», μου δήλωσε με ένα θλιμμένο χαμόγελο. Ένας ηλικιωμένος, λίγο πιο πέρα, απορροφημένος στις σκέψεις του χαζεύει τους περαστικούς στον δρόμο. Του τραβάω την προσοχή θέλοντας να μάθω ποια συμφορά τον έφερε σήμερα εδώ. «Οι κυβερνήσεις», μου απαντάει κουνώντας το κεφάλι. Ο κ. Γιώργος είναι ένας από τους χιλιάδες χαμηλοσυνταξιούχους, όπως μου διευκρίνισε: «Η σύνταξή μου δεν φτάνει καλά-καλά για τα φάρμακα, πού να μείνουν χρήματα για φαγητό. Έρχομαι εδώ και στήνομαι στην ουρά περιμένοντας να πάρω τη μερίδα μου. Εκεί κατάντησαν τα περήφανα γηρατειά».
Η φτώχεια αυξάνεται, τα συσσίτια πληθαίνουν
Πλέον όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού οδηγούνται στην ανεργία, στη φτώχεια και στον κοινωνικό αποκλεισμό, με τους πιο αδύναμους να έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση. Η χώρα υποφέρει, αλλά υπομένει με αξιοπρέπεια τα όσα συμβαίνουν. Οι δήμοι, διάφοροι φορείς, η εκκλησία, αλλά και εθελοντές τείνουν χείρα βοηθείας σε όσους έχουν ανάγκη. Δεν πρόκειται για ελεημοσύνη, αλλά για αλληλεγγύη στον συνάνθρωπο, μου είπαν όσοι συνάντησα στα συσσίτια. «Είμαστε μέρος αυτής της κοινωνίας. Δεν μπορούμε να είμαστε αυτιστικοί στα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Δεν μπορούμε να κωφεύουμε. Ο αριθμός των ανθρώπων που προσέρχονται στα συσσίτια έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά προσπαθούμε να έχουν όλοι έστω από ένα πιάτο φαγητό. Σε αυτό μας βοηθά η αγάπη και η προσφορά του κόσμου, η εκκλησία και ο Θεός που είναι πάντα δίπλα μας. Σπουδαίο είναι το έργο και τον εθελοντών μας, που από το περίσσευμα της καρδιάς τους και από το υστέρημα της τσέπης τους βρίσκονται εδώ για να συνδράμουν στο δύσκολο αυτό επίτευγμα», μου τόνισε ο πατέρας Χρήστος Βλάχος, εφημέριος στον Ι.Ν. Αγίου Λουκά Πατησίων.
Οι αιτήσεις πέφτουν βροχή
Δύσκολα θα βρεις δήμο χωρίς συσσίτιο στην Αθήνα, δύσκολα θα βρεις δήμο χωρίς ανθρώπους που έχουν ανάγκη ακόμα και από μία μερίδα φαγητό. Στο Χαλάνδρι, Φαρσάλων και Γαρηττού, με περίμενε μια ακόμα κουζίνα. Επαγγελματίες σεφ, αυτή τη φορά, ετοίμαζαν το μεσημεριανό γεύμα για τους ωφελούμενους του συσσιτίου. Το μενού της ημέρας, φτωχό σε υλικά, αλλά «πλούσιο» σε αλληλεγγύη. «Μόλις πριν από δύο εβδομάδες μάθαμε πως θα συνεχιστεί το πρόγραμμα», με ενημερώνουν, χαρούμενοι, οι εργαζόμενοι. Πρόκειται για το πρόγραμμα «λειτουργία κοινωνικών δομών αντιμετώπισης της φτώχειας», που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ. Πριν από μερικές μέρες αποφασίστηκε να πάρει τρίμηνη παράταση, προς μεγάλη ανακούφιση των εργαζομένων, αλλά κυρίως των ωφελούμενων του προγράμματος, όπως μου υπογράμμισε η κα Χρυσή Ευστρατιάδου, κοινωνική λειτουργός της δομής παροχής συσσιτίων στο Χαλάνδρι. «Ζήσαμε μεγάλες στιγμές αγωνίας και άγχους, με τον κόσμο να μας ρωτά διαρκώς “Εμείς τι θα απογίνουμε, αν διακοπεί το πρόγραμμα;”. Ευτυχώς πήραμε παράταση έως τις 30-09-2015. Και από ’κει και πέρα είμαστε σε αναμονή, αν το πρόγραμμα διακοπεί, οι περισσότεροι των ωφελουμένων θα μείνουν στον αέρα. Έπειτα από δύο και πλέον χρόνια λειτουργίας έχουμε αναπτύξει μια ιδιαίτερη σχέση με αυτούς τους ανθρώπους. Δεν είναι μόνο το φαγητό που τους δίνουμε, αλλά και η ψυχολογική υποστήριξη που τους προσφέρουμε για τους λόγους που τους οδήγησαν εδώ».
Κυρίως στηρίζονται σε χορηγίες για το συσσίτιο, ωστόσο η κρίση έχει επηρεάσει και την προσφορά των πολιτών, η οποία έχει μειωθεί αισθητά, σύμφωνα με την κα Ευστρατιάδου. «Το κονδύλι του προγράμματος δεν φτάνει να καλύψει και την αγορά τροφίμων. Στην αρχή, υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο, γεγονός που μας έκανε εντύπωση. Πλέον, τα πράγματα είναι πιο περιορισμένα, ως επί το πλείστον οι σταθερές μας χορηγίες περιορίζονται σε φούρνους και λαϊκές αγορές, για όλα τα άλλα παλεύουμε μέρα με τη μέρα».
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζητούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα, κατά την κα Ευτυχία Καλογεροπούλου, διοικητική υπεύθυνη και κοινωνική λειτουργό του ελληνικού κέντρου προαγωγής κοινωνικής και ψυχικής υγείας «Πορεία», φορέα υλοποίησης του προγράμματος. «Τα κριτήρια είναι κυρίως κοινωνικο-οικονομικά. Οι αιτήσεις είναι πολλές και αυξάνονται διαρκώς. Το σύνολο των ωφελουμένων σήμερα είναι 239, εκ των οποίων 112 είναι άνδρες και 127 γυναίκες. Οι εγγεγραμμένοι άνεργοι ανέρχονται στους 92, οι χαμηλοσυνταξιούχοι στους 24 και οι χαμηλόμισθοι στους 17. Ο υπόλοιπος αριθμός είναι τέκνα, αλλά και ενήλικες οι οποίοι μπορεί μεν να είναι άνεργοι, αλλά δεν έχουν εγγραφεί στον ΟΑΕΔ, άρα δεν καταχωρούνται ως επισήμως άνεργοι».
Ηθοποιοί κρυφά στα συσσίτια
Την τελευταία πενταετία όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες, μένουν άνεργοι και καταφεύγουν στα συσσίτια της Αρχιεπισκοπής. Την ίδια στιγμή άλλοι συνάδελφοί τους, που επίσης αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, δέχονται από το ΤΑΣΕΗ (Ταμείο Αλληλοβοήθειας Σωματείου Ελλήνων ηθοποιών) δέματα με είδη διατροφής, τα οποία τους προσφέρονται με την πρέπουσα εχεμύθεια, όπως σημειώνεται σε καθημερινή εφημερίδα.
«Κάθε τέλος του μήνα δίνουμε τρόφιμα σε σαράντα οικογένειες ηθοποιών, οι οποίες εναλλάσσονται. Οι σακούλες περιλαμβάνουν λάδι, αλεύρι, ρύζι, γάλατα, τοματοπολτό και άλλα είδη, τα οποία μας τα προσφέρουν διάφοροι φορείς», αποκαλύπτει ο πρόεδρος του ΤΑΣΕΗ Σπύρος Μπιμπίλας και προσθέτει, «Επίσης καθημερινά πηγαίνουμε μερίδες φαγητού σε σπίτια καλλιτεχνών, που λόγω προβλημάτων υγείας αλλά και γήρατος δεν μπορούν να μετακινηθούν. Πρόκειται για το περίσσευμα των μερίδων φαγητού που δίνονται καθημερινά στους ενοίκους του «Σπιτιού του Ηθοποιού» με την φροντίδα της Αρχιεπισκοπής Αθηνών».
