Πριν από πολλά χρόνια, ο Ντίνος Παπατσαρούχας βρήκε σε μια μάντρα στη Σίφνο το «ερείπιο» ενός κάποτε μεγαλοπρεπούς όπλου με χρυσά ένθετα. Το «ερείπιο» μου το έκανε δώρο μαζί με ένα όπλο που αγόρασα, και έκτοτε η κάννη με τα χρυσά γράμματα βρίσκεται στην αποθήκη μου. Το όνειρο της αναπαλαίωσής του, όπως και το όνομά του, δεν το ξέχασα ποτέ... LEPAGE A PARIS.

Τα χρόνια πέρασαν και φέτος στο φιλόξενο παλαιοπωλείο όπλων του Πέτρου Ζέπη στο Μοναστηράκι, που ειδικεύεται σε παλιά βαλκανικά όπλα, κουμπούρες, καρυοφύλλια, χαρμπιά, γιαταγάνια και σπάθες, μου έδειξαν ένα εμπροσθογεμές κυνηγετικό δίκαννο, που έφερε επάνω του με χρυσά γράμματα, το υπέρλαμπρο όνομα...

«Lepage a Paris»... «arq[uebusier] de l emperor»

Στο ίδιο μαγαζί υπάρχει και μια πιστόλα λειόκαννη με καψούλι, της ίδιας φίρμας, με τα ίδια καλλιτεχνικά γράμματα στην κάννη της.

Τι ιστορική σύμπτωση! Ενας οίκος με διακόσια χρόνια ιστορίας συνώνυμος της πιο ταραγμένης πορείας του Γαλατικού έθνους, το «πέρασμα» από τους Βουρβόνους στη Γαλλική επανάσταση και από την ανακήρυξη του Ναπολέοντα σε αυτοκράτορα, στην παλιννόστηση, μέχρι και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ανάπτυξη οπλοτεχνίας
Η ανάπτυξη της οπλουργικής και της οπλοτεχνίας υπήρξε κορυφαία και εξαιρετικά σημαντική για την ισχύ, τη δημιουργία και την εξέλιξη των αυτοκρατοριών.

Σε αυτήν τη συναρπαστική ιστορία της ανθρώπινης διανόησης, σκληρής εργασίας και... εκρηκτικών εφευρέσεων, έχει παράδοξα μείνει στη συνείδηση του κοινού ότι οι Αγγλοι είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Τίποτε το αναληθέστερο! Για την ακρίβεια, τίποτε το αναληθέστερο για τις πρώιμες και κρίσιμες περιόδους της οπλοκατασκευής των δίκαννων αλλά και πολεμικών τουφεκιών και πιστολιών με τσακμακόπετρα.

Η μόνη δικαιολογία γι΄ αυτήν τη φήμη που τρέφει τους Αγγλόπληκτους οπλόφιλους, είναι πως η ιστορία γράφεται από τους... νικητές. Και οι Αγγλοι αντικειμενικά κέρδισαν πολύ περισσότερα στις μακρές και ταραγμένες αυτές περιόδους, σε σχέση με τις χώρες που υπέστησαν επαναστάσεις, ταραχώδεις περιόδους και άλλαξαν καθεστώτα.

Στην απέναντι πλευρά της Μάγχης, η Γαλλική Επανάσταση μπορεί να εφοδίασε τον κόσμο ολόκληρο με ιδανικά, αλλά στη σκόνη που σήκωσε, χάθηκαν αρχεία και γνώση, που αποδεικνύουν πόσο ψηλά στεκόταν για αιώνες η οπλουργική τέχνη στη χώρα των Γαλατών.

Πολύ πριν φτιαχτεί το πρώτο ποιοτικό Μαντόν με τσακμακόπετρα, στις όχθες του Τάμεση, ήδη στη Γαλλική Αυλή υπήρχαν εξαιρετικοί οπλοκατασκευαστές, οι καλύτεροι στον τότε γνωστό κόσμο. Το ποιοτικό όπλο με τσακμακόπετρα, ξεχωρίζει από τις ειδικές απαιτήσεις λεπτομερούς και εξειδικευμένης κατασκευής, ώστε ο πυρόλιθος να συναντά πάντα με τη σωστή γωνία και την απαιτούμενη ισχύ το μέταλλο και να παράγει σπίθες.

Εξαίρετος οπλουργός
Το 1717, ο Λουί Πινί ίδρυσε την εταιρεία του στο Παρίσι. Ηταν ήδη εξαίρετος οπλουργός όταν πήρε δύο παραγγελίες από τον Λουδοβίκο τον 15ο κάτι που απογείωσε τη δουλειά του και τη φήμη του. Ολη η αριστοκρατία της εποχής έγιναν πελάτες του. Η φίρμα πέρασε στον Νορμανδό γαμπρό του Πιέρ Λεπάζ, ήδη διάσημο συνεργάτη του, και ανακηρυγμένο... «διδάκτορα οπλουργικής πυροβολικού και εκρηκτικών»!.

Η φίρμα μετακόμισε στην Οδό Ρισελιέ 8 και παρέμεινε έκτοτε στην οικογένεια Λεπάζ μέχρι το 1913 χωρίς να αλλάξει όνομα. Ο Πιέρ Λεπάζ συνεχίζοντας την παράδοση, του βασιλικού οπλοκατασκευαστή, επίσης έφτιαξε ένα όπλο για τον Λουδοβίκο τον 15ο.

Τον διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ζαν Λεπάζ ο οπλουργός του... οίκου της Ορλεάνης, του Λουδοβίκου του 16ου, του Συμβουλίου του Βοναπάρτη και στη συνέχεια του Αυτοκράτορα Ναπολέοντα και του Λουδοβίκου του 17ου. Ο τελευταίος έζησε και στις πιο συγκλονιστικές περιόδους της γαλλικής ιστορίας, αλλά και των νέων εφευρέσεων της οπλουργικής που συνέβησαν την ίδια εποχή. Είναι και αυτός που υπογράφει το όπλο που βρίσκεται στο μαγαζάκι του Ζέπη ανάμεσα στα ιστορικά καρυοφύλλια και νταλιάνια.

Ο αναγνώστης θα αναρωτηθεί τι μας νοιάζει τελικά, για τον κάθε κατασκευαστή όπλων των αριστοκρατών, που οδηγήθηκαν στην γκιλοτίνα σε... δόξα της «Δημοκρατίας»;

Και όμως, η οικογένεια Λεπάζ παρότι είχε ως πελατεία και στήριζε τη φήμη της στη μεγαλοαστική αριστοκρατική τάξη και στο Παλάτι, έπαιξε εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο στις επαναστάσεις της εποχής, συμμετέχοντας ενεργά. Η θέση άλλωστε του μαγαζιού του κοντά στο παλάτι ήταν εξαιρετικά κρίσιμη και τον τοποθετούσε στο κέντρο των εξελίξεων. Τρεις φορές στην ιστορία των γαλλικών επαναστάσεων, ο ίδιος ο Λεπάζ μοίρασε τα όπλα του στους εξεγερμένους Παριζιάνους. Μάλιστα, τη δεύτερη μέρα της πτώσης της Βαστίλης μοίρασε και ένα ολόκληρο φορτίο πυρίτιδα.

Το συγκεκριμένο όπλο ήταν φτιαγμένο με πυρόλιθους μηχανισμούς, που στη συνέχεια τροποποιήθηκαν σε σύστημα με καψούλι και σφύρες. Είναι διαμετρήματος 20 ή 24, διαμέτρημα εξαιρετικά δημοφιλές για κυνήγι πέρδικας και μικρών πουλιών. Το διαμέτρημα 20 σε λειόκαννο ήταν εξαιρετικά δημοφιλές σαν φτηνό στρατιωτικό μουσκέτο γενικής χρήσης. Πυροβολούσε εξαιρετικά φονικά με μπάλα, με «μπαλαρμά» (δύο μπάλες ενωμένες με σύρμα), αλλά και με σκάγια σαν όπλο... επιμελητείας για την προμήθεια θηραμάτων από τους εκτεταμένους βάλτους της Ευρώπης.

Για σκάγια...
Βέβαια, τούτο το λεπτεπίλεπτο παρισινό κομψοτέχνημα δεν προοριζόταν ούτε για μπάλα ούτε για μπαλαρμά, παρά μόνο για κυνήγι με σκάγια. Οι μηχανισμοί του έχουν το χαρακτηριστικό σχήμα της εποχής της τσακμακόπετρας με ένθετη αιχμή στο ξύλο, στο πίσω μέρος. Το όνομα του κατασκευαστή αναγράφεται πάνω τους με μεγάλα καλλιτεχνικά γράμματα. Στο πίσω μέρος υπάρχει λεπτό σκάλισμα με πουλιά. Μπροστά ο μηχανισμός είναι άχαρος και... άδειος. Γιατί απλά εκεί στεγαζόταν το έλασμα με το ελατήριο που χτυπούσε και σπίθιζε ο πυρόλιθος.

Το έλασμα με το ελατήριο και την αυλακωτή υποδοχή της πυρίτιδας έχει αφαιρεθεί προσεκτικά αν κρίνει κανείς από τις λεπτές και καλά καλυμμένες οπές των πίρων που φαίνονται ακόμα.

Για να μετατραπεί σε όπλο με καψύλια, στην πλάγια οπή της κάννης τοποθετήθηκε ένα νέο εξάρτημα με ένα μικρό ασπίδιο που προφυλάσσει τα χέρια από την καυτή πυρίτιδα και τα θραύσματα του καψουλιού, και μια σφαιρική υποδοχή που φέρει επάνω τον άκμονα για το καψούλι. Ο Λεπάζ πρωταγωνίστησε στην πατέντα για μετατροπή των πυρόλιθων όπλων σε όπλα με καψούλι, αμέσως μόλις ανακαλύφθηκε το καψούλι βροντώδους υδραργύρου γύρω στο 1805.

Σήμερα αυτά τα όπλα που έχουν μετατραπεί, έχουν μια ξεχωριστή αξία και ζήτηση, γιατί αγοράζονται από γνώστες που τα επαναφέρουν σχετικά εύκολα στον αρχικό μηχανισμό της τσακμακόπετρας, και πολλαπλασιάζουν την τιμή που μπορούν να φτάσουν σε μια δημοπρασία.

Οι σκανδάλες του είναι οι χαρακτηριστικές του 18αι. Κοντή η πρώτη και κανονική η δεύτερη, ώστε το δάχτυλο να περνά κάτω από την πρώτη σκανδάλη και να οδηγείται στη δεύτερη.

Το πέλμα, ο υποφυλακτήρας της σκανδάλης και το ασπίδιο του ξυστού αποτελούνται από κάποιο κράμα ασημιού που διατηρεί τη χαρακτηριστική λάμψη του. Φέρουν λεπτό σκάλισμα με φρούτα, όπλα και σημαίες, κοινά μοτίβα της εποχής.

Ενα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία αυτών των όπλων είναι το κοντάκι. Το συγκεκριμένο είναι ντεμί πιστολέ πολύ ανοιχτό με την ψάθα του και ένα περίτεχνο μάγουλο. Το ενδιαφέρον είναι το κυρτό προφίλ της ράχης του κοντακιού, αυτό που ο Γκρίνερ ονόμαζε «ράσιοναλ». Το κοντάκι αυτό είχε το προσόν να ταιριάζει εύκολα σε διαφορετικά σώματα, αφού το ζυγωματικό του χρήστη ακουμπούσε στο σημείο που το βόλευε, αλλά με μικρότερη επιφάνεια επαφής σε αυτό.

Ποιότητα κατασκευής
Η ποιότητα του όπλου είναι προφανής στη λεπτομέρεια και η κατάστασή του αρκετά καλή χωρίς σημαντικές ζημιές ή αβαρίες. Ακόμα φέρει μέρος της βαφής των καννών του. Είναι εξαιρετικά «στενό» ανάμεσα στους μηχανισμούς, κάτι που προδίδει την υψηλή ποιότητα του σχεδιασμού και της κατασκευής. Αυτό το σημείο συνήθως «ασχήμαινε» τα πρώιμα όπλα με τσακμακόπτερα, γιατί ήταν αρκετά φαρδιά ανάμεσα στους μηχανισμούς (για να μην αδυνατίζει πολύ το ξύλο του κοντακιού) και έδειχναν... κοντόχοντρα! Δεν μπόρεσα να δω το εσωτερικό των καννών και των μηχανισμών, καθώς να παλέψεις με βίδες διακοσίων χρόνων απαιτεί ειδικό εξοπλισμό αλλά και την παραδοχή της πιθανότητας μιας ζημιάς!

Το όπλο δεν ανήκει στα υπερφορτωμένα και παραστολισμένα βασιλικά όπλα του κατασκευαστή.

ΥΓ. Ευχαριστώ τον Πέτρο Ζέπη που μου το προσέφερε για φωτογράφηση. Θα το βρείτε στην οδό Ηφαίστου στη στοά. Για περισσότερες πληροφορίες τηλεφωνήστε στο 6932-257159.

Πίσω ακριβώς από το ντεμί πιστολέ υπάρχει μια ανοιχτή εσοχή, ένα κοίλο στο κάτω μέρος του κοντακιού, που για καιρό προβληματίστηκα για την πρακτική του αξία.

Αφού πειραματίστηκα με μερικά διαφορετικά εμπροσθογεμή που όλα έφεραν την εσοχή αυτή, κατέληξα πως ήταν απαραίτητη για να κρατιέται το όπλο «κρεμασμένο» ανάμεσα σε βραχίονα και αντιβράχιο, και το πέλμα του κοντακιού να σφηνώνει στη μασχάλη. Στην εσοχή ακουμπούσε το αντιβράχιο και η παλάμη ξεκουραζόταν σε μια ψηλή τσέπη όπως αυτές που φέρουν τα περισσότερα κυνηγετικά σακάκια. Ετσι ο κυνηγός στεκόταν ή περπατούσε με το όπλο να ξεκουράζεται στο αντιβράχιό του, λίγο πολύ όπως σήμερα με ένα μοντέρνο δίκαννο που στηρίζεται στον υποφυλακτήρα. Η διαφορά είναι πως τα εμπροσθογεμή ήταν συγκριτικά πολύ ελαφρύτερα όπλα και ο μοχλός που δημιουργούσαν ήταν ανεκτός με τη στήριξη σε αυτή την εσοχή. Αν τα στήριζε κανείς στον υποφυλακτήρα της σκανδάλης, τότε το ύφασμα του σακακιού έμπλεκε με τον ευαίσθητο μηχανισμό, τους πυράκμονες και τις σφύρες, με πιθανή αφλογιστία.