...σταλαματιά, σταλαματιά θολώνει τη ματιά μου Έγιν' η γη κι η θάλασσα τόσο πλατιά δεν τη χωράς καρδιά μου
Από τότε θυμάμαι τον εαυτό μου τραγουδούσα. Ακόμα κι από μέσα μου. Κι όταν διάβαζα, κι όταν περπατούσα, κολυμπούσα ή κοιμόμουν. Ίσως αυτό να μου άφησε το κουσούρι. :Ρ
Μικρή λοιπόν, πριν πάω σχολείο, είχα άποψη και θυμάμαι πολύ καλά ότι δεν με επηρέαζε καθόλου το γούστο των γονιών μου και των φίλων τους. Είχα τις δικές μου προτιμήσεις, σαφείς κι αδιαπραγμάτευτες και κλασικά εξοργιστικά κολλημένες. Τότε φυσικά δεν ήξερα συνθέτες και στιχουργούς, αλλά μόνο τραγουδιστές. Όταν μεγάλωσα ανακάλυψα πως τα πολυαγαπημένα μου, προφανώς καθόλου τυχαία, ήταν του Ξαρχάκου και του Χατζιδάκι. Και παραδόξως οι προτιμήσεις μου παρέμειναν και μεγαλώνοντας. Το πιο αγαπημένο μακράν, από όλα τα αγαπημένα που θυμάμαι, ήταν το «Τα δάκρυά μου είναι καυτά» με τη Ζωή Φυτούση. Και το «Για χατήρι σου ξημερώνει» αγαπούσα πολύ. Θυμάμαι που αργότερα, σε μια συνέντευξη της Αλίκης, την άκουσα να εξομολογείται πόσο ζήλεψε τη Φυτούση μόλις την άκουσε να το τραγουδά και ζήτησε να το πει η ίδια, αλλά της το απαγόρευσαν δια ροπάλου. Αν λοιπόν μου ζητούσαν να πω το τραγούδι της παιδικής ηλικίας που αγάπησα πιο πολύ απ' όλα, θα έλεγα αυτό χωρίς δεύτερη σκέψη. Και εξακολουθεί να μου αρέσει το ίδιο... όπως τότε. Το δικό σας αγαπημένο από τα πολύ παιδικά χρόνια;
Τα δάκρυά μου είναι καυτά
Τα δάκρυά μου είναι καυτά
σου κάψαν το μαντήλι
Και τα φιλιά μου είναι πικρά
σου πίκραναν τα χείλη
Πέφτει η βροχή σταλαματιά
θολώνει τη ματιά μου
Έγιν' η γη κι η θάλασσα τόσο πλατιά
δεν την χωράς καρδιά μου
Στίχοι: Βαγγέλης Γκούφας
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Μια ενδιαφέρουσα συνομιλία είχε με τη Ζωή Φυτούση ο Γιώργος Βιδάλης της Ελευθεροτυπίας.
Το «Φέρτε μου ένα μαντολίνο» είναι η... ταυτότητά μου
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ
«Είμαι τόσο γεμάτη στη ζωή μου. Νιώθω τυχερή. "Ι did it my way", που λέει κι ο Σινάτρα. Εχω κάνει ένα σωστό δρόμο. Μ' αρέσει ν' αγωνίζομαι. Καθόλου δεν μου πάει το παράπονο. Παρότι έχω βγει στη σύνταξη κι ακόμη δουλεύω, νιώθω ότι μ' αγαπούν και με θυμούνται οι συνάνθρωποί μου, οι συνάδελφοί μου. Μου δίνει χαρά και ξεγνοιασιά. Μπορώ να πω ότι τώρα είμαι πιο ευτυχισμένη».
Η Ζωή Φυτούση αποτελεί ένα σπάνιο συνδυασμό γοητείας κι αισιοδοξίας, ευγένειας και μαχητικότητας. Τη συναντήσαμε στο λιτό διαμέρισμά της στην Ανω Κυψέλη. Σφύζει από ζωή κι ας έχει διαβεί τον Ρουβίκωνα των εβδομήκοντα.
Αυτό τον καιρό κάνει πρόβες στη «Δόνια Ροζίτα» του Λόρκα με τη Μαίρη Βιδάλη στον ομώνυμο ρόλο, που έχει κάνει και τη σκηνοθεσία, και τον Σπύρο Φωκά (σε περιοδεία από τον Ιούλιο). Παράλληλα θα κυκλοφορήσει ένας δίσκος από τη «Μίνος-ΕΜΙ» με 24 τραγούδια-παλιές επιτυχίες της με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα («Για χατίρι σου», «Φέρτε μου ένα μαντολίνο», «Πάει έφυγε το τρένο» κ.λπ.). Ακόμα, εξακολουθεί να τρέχει με την Αννα Φόνσου για το Σπίτι των Ηθοποιών. Αυτό όμως που σ' εντυπωσιάζει σε κείνην είναι η έγνοια της για την ελληνική γλώσσα, που την οδήγησε να γράψει δύο μελέτες.
Χατζιδάκις και Λόρκα
Στα 54 χρόνια της θεατρικής διαδρομής της έχει παίξει όλα τα είδη (κωμωδία, επιθεώρηση, δράμα, τραγωδία), συνεργαζόμενη με λαμπερούς ηθοποιούς και συγγραφείς (Φωτόπουλος, Αυλωνίτης, Ηλιόπουλος, Χατζηχρήστος, Βουγιουκλάκη, Καρέζη, Μυράτ, Συνοδινού, αλλά και Σακελλάριος, Ψαθάς, Πρετεντέρης, Γιαλαμάς, Καμπανέλλης κ.ά.).
«Δεν καθόμουν ήσυχη, πήγαινα παντού. Είχα το θάρρος να παίξω στο "Jesus Christ Superstar", που είχε κάνει ο Πλέσσας σ' ένα μικρό ρόλο, μόνο και μόνο για να λέω ότι έπαιξα και σε ροκ όπερα. Ο Μάνος Χατζιδάκις μού είχε δώσει μια σπουδαία συμβουλή. Οταν κάποιος δεν μπορεί να σε πληρώσει αυτό που πιστεύεις ότι αξίζεις, να πηγαίνεις τζάμπα. Να μη χάνεις τη χαρά του ρόλου ή της συνεργασίας. Δεν πήγα ποτέ τζάμπα, αλλά μου έδωσε ένα μέτρο: να μη με νοιάζει αν είμαι πρωταγωνίστρια, αν είναι μικρός ο ρόλος, πόσα λεφτά θα πάρω. Τον ευγνωμονώ που μου το έμαθε εγκαίρως».
Στον Χατζιδάκι οφείλει και την τραγουδιστική της καριέρα. «Πήγα στη σειρά για ακρόαση και με διάλεξε. Το "Φέρτε μου ένα μαντολίνο" μοιάζει να είναι η... ταυτότητά μου. Εχουν μεγαλώσει μ' αυτό γενιές. Μου το αναφέρουν συχνά και χαίρομαι».
- Πόσο άλλαξε το τραγούδι από τότε;
«Πάρα πολύ. Δεν υπάρχει πια ωραίος στίχος. Εμείς τότε τραγουδούσαμε ποιητές. Τον Γκάτσο, τον Γκούφα».
- Να μιλήσουμε για τον Λόρκα.
«Παίζω τρίτη φορά σε έργο του. Τις προηγούμενες δύο ήταν πάλι με τη Μαίρη Βιδάλη στον "Ματωμένο γάμο", πριν από περίπου δέκα χρόνια, τραγουδώντας Χατζιδάκι, κι ύστερα στο "Σπίτι της Μπερνάντα Αλμπα", τραγουδώντας Μαυρουδή. Τώρα στη "Δόνια Ροζίτα" ερμηνεύω ένα τραγούδι του Μάριου Τόκα. Υποδύομαι την παραμάνα. Και τις τρεις φορές έχω κάνει τη νόνα, όπως τη λέω. Πάντα οι νόνες κρατάνε τα μπόσικα στα έργα του Λόρκα».
Μαθήτρια του Ηράκλειτου
- Σε παραστάσεις πηγαίνετε;
«Οταν δεν παίζω βεβαίως. Πηγαίνω γιατί θέλω να έχω γνώμη. Είναι στο χαρακτήρα μου να έχω πάντα γνώμη. Εγραφα σε περιοδικά, σε εφημερίδες, έχω γράψει πέντε βιβλία (πεζά και ποίηση). Πέρσι τελείωσα μια εργασία για τον Ομηρο. Κατέγραψα 3.055 λέξεις από την Οδύσσεια και την Ιλιάδα, που τις λέμε και σήμερα. Διότι ακούς από διάφορους χωρίς να ντρέπονται ότι δεν έχει συνέχεια η ελληνική γλώσσα. Το τύπωσα και το χαρίζω σ' όσους ενδιαφέρονται, το έστειλα σε δασκάλους και υπουργεία.
Τελείωσα πρόσφατα μια εργασία για τον Μένανδρο. Επέλεξα 523 μονόστιχα και μετέφερα τα περισσότερα σε νεοελληνική έμμετρη απόδοση. Θεωρώ ότι είναι σπουδαιότερος από τον Αριστοφάνη, είναι ο πρώτος που κάνει κλασική κωμωδία. Ο Μολιέρος στον Μένανδρο βούτηξε την πένα του. Τέτοιες εργασίες έπρεπε να κάνουν οι δάσκαλοι. Αυτά να γράψετε. Για την καριέρα μου, σκοτίστηκα. Αυτή είναι η προσφορά μου στους νεότερους».
- Ο έρωτας τι ρόλο έπαιξε στη ζωή σας;
«Πολύ μεγάλο, γι' αυτό είμαι ευτυχισμένο άτομο. Παντρεύτηκα δύο φορές, χώρισα. Τελεία. Έζησα καλά».
- Η σχέση σας με τη μοναξιά;
«Καμία σχέση. Διαβάζω, γράφω, σβήνω. Εμαθα κομπιούτερ, το 'χω πέντε χρόνια και λέω τώρα να πάρω ένα λάπτοπ. Ποια μοναξιά; Το "γνώθι σαυτόν" του Σωκράτη, άμα το χρησιμοποιήσεις θα δεις ότι δεν είσαι μόνος. Είναι μόνοι τους οι άνθρωποι που κοιτάνε εξωτερικά τη ζωή».
- Σας φοβίζει το πέρασμα στην άλλη όχθη;
«Θα 'θελα να ζω αιωνίως, όμως δεν γίνεται. Πρέπει κανείς να αποδέχεται κάποια πράγματα. Γι' αυτό έγινα νωρίς μαθήτρια του Ηράκλειτου. Αν η ανθρωπότητα είχε διαβάσει Ηράκλειτο και λιγότερο Αριστοτέλη θα είχαν μια άλλη πληρότητα. Με τον Ηράκλειτο μαθαίνεις ότι δεν μπαίνεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι, ότι τα πάντα ρει, ότι "πατήρ πάντων πόλεμος εστί". Οταν αυτά τα καταλάβεις, φοβάσαι λιγότερο και δεν σπαταλάς τόσο καιρό να το σκέφτεσαι. Οποτε θέλει ας έρθει».
Ενεργός πολίτης
- Η υστεροφημία σάς ενδιαφέρει;
«Σκέφτομαι τον Σωτήρη Μουστάκα που χάσαμε, αυτό το σπουδαίο κι αγνό κωμικό, που ζήτησε να τον σκεπάσουν με την ελληνική σημαία. Η έγνοια μου είναι η γλώσσα, να πηγαίνω στην Ακρόπολη ή να τη χαζεύω από δω. Θα 'θελα να με θυμούνται ως Ελληνίδα. Εχω γυρίσει τη μισή Γη, αλλά δεν πήγα ποτέ στην Τουρκία. Η καταστροφή στη Μικρά Ασία μ' έχει σημαδέψει. Θα 'πρεπε να ντρέπονται αυτοί που γράψανε το βιβλίο Ιστορίας για την Στ' Δημοτικού. Επρεπε να έχουν μπροστά τους τη γιαγιά μου, τη μάνα μου και τον πατέρα μου ν' ακούσουν τι τραβήξανε και τι χάσανε και πώς ήρθαν εδώ. Τους καημούς τους, τους περάσαμε κι εμείς παιδιά κι ακόμη τους τραβάμε.
Με πικραίνουν κάποιες συμπεριφορές πολιτικών και διανοουμένων. Δεν πάνε να με πουν ρατσίστρια και σοβινίστρια. Τους αγνοώ και τους περιφρονώ. Το ν' αγαπάς το χώμα στο οποίο μεγάλωσες, το να αναπνέεις τον αρχαίο ελληνικό λόγο, το να είσαι έντιμος πολίτης, αυτά είναι τα πλούτη μου. Δεν είμαι η Δαμανάκη με τα 30 ακίνητα που δήλωσε προσφάτως. Γνωρίζετε μια σπουδαία Αμερικανίδα κυρία, τη Μακντόναλντ, που μαζεύει όλη την αρχαία ελληνική γραμματεία και την περνάει σε δισκέτα; Γιατί να προηγείται; Με τις μικρές μου δυνάμεις, τα λίγα χρήματα, προσπαθώ για κάτι ανάλογο».
- Με την πολιτικοκοινωνική μας κατάσταση είστε απογοητευμένη;
«Δεν αφήνω τον εαυτό μου να απογοητεύεται, γι' αυτό και είμαι όρθια. Είμαι άνθρωπος που βγαίνει στην αγορά: ακούω, μαθαίνω, γράφω, σβήνω, δίνω. Είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε ενεργοί πολίτες».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 16/06/2007
Μικρή λοιπόν, πριν πάω σχολείο, είχα άποψη και θυμάμαι πολύ καλά ότι δεν με επηρέαζε καθόλου το γούστο των γονιών μου και των φίλων τους. Είχα τις δικές μου προτιμήσεις, σαφείς κι αδιαπραγμάτευτες και κλασικά εξοργιστικά κολλημένες. Τότε φυσικά δεν ήξερα συνθέτες και στιχουργούς, αλλά μόνο τραγουδιστές. Όταν μεγάλωσα ανακάλυψα πως τα πολυαγαπημένα μου, προφανώς καθόλου τυχαία, ήταν του Ξαρχάκου και του Χατζιδάκι. Και παραδόξως οι προτιμήσεις μου παρέμειναν και μεγαλώνοντας. Το πιο αγαπημένο μακράν, από όλα τα αγαπημένα που θυμάμαι, ήταν το «Τα δάκρυά μου είναι καυτά» με τη Ζωή Φυτούση. Και το «Για χατήρι σου ξημερώνει» αγαπούσα πολύ. Θυμάμαι που αργότερα, σε μια συνέντευξη της Αλίκης, την άκουσα να εξομολογείται πόσο ζήλεψε τη Φυτούση μόλις την άκουσε να το τραγουδά και ζήτησε να το πει η ίδια, αλλά της το απαγόρευσαν δια ροπάλου. Αν λοιπόν μου ζητούσαν να πω το τραγούδι της παιδικής ηλικίας που αγάπησα πιο πολύ απ' όλα, θα έλεγα αυτό χωρίς δεύτερη σκέψη. Και εξακολουθεί να μου αρέσει το ίδιο... όπως τότε. Το δικό σας αγαπημένο από τα πολύ παιδικά χρόνια;
Τα δάκρυά μου είναι καυτά
Τα δάκρυά μου είναι καυτά
σου κάψαν το μαντήλι
Και τα φιλιά μου είναι πικρά
σου πίκραναν τα χείλη
Πέφτει η βροχή σταλαματιά
θολώνει τη ματιά μου
Έγιν' η γη κι η θάλασσα τόσο πλατιά
δεν την χωράς καρδιά μου
Στίχοι: Βαγγέλης Γκούφας
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Μια ενδιαφέρουσα συνομιλία είχε με τη Ζωή Φυτούση ο Γιώργος Βιδάλης της Ελευθεροτυπίας.
Το «Φέρτε μου ένα μαντολίνο» είναι η... ταυτότητά μου
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ
«Είμαι τόσο γεμάτη στη ζωή μου. Νιώθω τυχερή. "Ι did it my way", που λέει κι ο Σινάτρα. Εχω κάνει ένα σωστό δρόμο. Μ' αρέσει ν' αγωνίζομαι. Καθόλου δεν μου πάει το παράπονο. Παρότι έχω βγει στη σύνταξη κι ακόμη δουλεύω, νιώθω ότι μ' αγαπούν και με θυμούνται οι συνάνθρωποί μου, οι συνάδελφοί μου. Μου δίνει χαρά και ξεγνοιασιά. Μπορώ να πω ότι τώρα είμαι πιο ευτυχισμένη».
Η Ζωή Φυτούση αποτελεί ένα σπάνιο συνδυασμό γοητείας κι αισιοδοξίας, ευγένειας και μαχητικότητας. Τη συναντήσαμε στο λιτό διαμέρισμά της στην Ανω Κυψέλη. Σφύζει από ζωή κι ας έχει διαβεί τον Ρουβίκωνα των εβδομήκοντα.
Αυτό τον καιρό κάνει πρόβες στη «Δόνια Ροζίτα» του Λόρκα με τη Μαίρη Βιδάλη στον ομώνυμο ρόλο, που έχει κάνει και τη σκηνοθεσία, και τον Σπύρο Φωκά (σε περιοδεία από τον Ιούλιο). Παράλληλα θα κυκλοφορήσει ένας δίσκος από τη «Μίνος-ΕΜΙ» με 24 τραγούδια-παλιές επιτυχίες της με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα («Για χατίρι σου», «Φέρτε μου ένα μαντολίνο», «Πάει έφυγε το τρένο» κ.λπ.). Ακόμα, εξακολουθεί να τρέχει με την Αννα Φόνσου για το Σπίτι των Ηθοποιών. Αυτό όμως που σ' εντυπωσιάζει σε κείνην είναι η έγνοια της για την ελληνική γλώσσα, που την οδήγησε να γράψει δύο μελέτες.
Χατζιδάκις και Λόρκα
Στα 54 χρόνια της θεατρικής διαδρομής της έχει παίξει όλα τα είδη (κωμωδία, επιθεώρηση, δράμα, τραγωδία), συνεργαζόμενη με λαμπερούς ηθοποιούς και συγγραφείς (Φωτόπουλος, Αυλωνίτης, Ηλιόπουλος, Χατζηχρήστος, Βουγιουκλάκη, Καρέζη, Μυράτ, Συνοδινού, αλλά και Σακελλάριος, Ψαθάς, Πρετεντέρης, Γιαλαμάς, Καμπανέλλης κ.ά.).
«Δεν καθόμουν ήσυχη, πήγαινα παντού. Είχα το θάρρος να παίξω στο "Jesus Christ Superstar", που είχε κάνει ο Πλέσσας σ' ένα μικρό ρόλο, μόνο και μόνο για να λέω ότι έπαιξα και σε ροκ όπερα. Ο Μάνος Χατζιδάκις μού είχε δώσει μια σπουδαία συμβουλή. Οταν κάποιος δεν μπορεί να σε πληρώσει αυτό που πιστεύεις ότι αξίζεις, να πηγαίνεις τζάμπα. Να μη χάνεις τη χαρά του ρόλου ή της συνεργασίας. Δεν πήγα ποτέ τζάμπα, αλλά μου έδωσε ένα μέτρο: να μη με νοιάζει αν είμαι πρωταγωνίστρια, αν είναι μικρός ο ρόλος, πόσα λεφτά θα πάρω. Τον ευγνωμονώ που μου το έμαθε εγκαίρως».
Στον Χατζιδάκι οφείλει και την τραγουδιστική της καριέρα. «Πήγα στη σειρά για ακρόαση και με διάλεξε. Το "Φέρτε μου ένα μαντολίνο" μοιάζει να είναι η... ταυτότητά μου. Εχουν μεγαλώσει μ' αυτό γενιές. Μου το αναφέρουν συχνά και χαίρομαι».
- Πόσο άλλαξε το τραγούδι από τότε;
«Πάρα πολύ. Δεν υπάρχει πια ωραίος στίχος. Εμείς τότε τραγουδούσαμε ποιητές. Τον Γκάτσο, τον Γκούφα».
- Να μιλήσουμε για τον Λόρκα.
«Παίζω τρίτη φορά σε έργο του. Τις προηγούμενες δύο ήταν πάλι με τη Μαίρη Βιδάλη στον "Ματωμένο γάμο", πριν από περίπου δέκα χρόνια, τραγουδώντας Χατζιδάκι, κι ύστερα στο "Σπίτι της Μπερνάντα Αλμπα", τραγουδώντας Μαυρουδή. Τώρα στη "Δόνια Ροζίτα" ερμηνεύω ένα τραγούδι του Μάριου Τόκα. Υποδύομαι την παραμάνα. Και τις τρεις φορές έχω κάνει τη νόνα, όπως τη λέω. Πάντα οι νόνες κρατάνε τα μπόσικα στα έργα του Λόρκα».
Μαθήτρια του Ηράκλειτου
- Σε παραστάσεις πηγαίνετε;
«Οταν δεν παίζω βεβαίως. Πηγαίνω γιατί θέλω να έχω γνώμη. Είναι στο χαρακτήρα μου να έχω πάντα γνώμη. Εγραφα σε περιοδικά, σε εφημερίδες, έχω γράψει πέντε βιβλία (πεζά και ποίηση). Πέρσι τελείωσα μια εργασία για τον Ομηρο. Κατέγραψα 3.055 λέξεις από την Οδύσσεια και την Ιλιάδα, που τις λέμε και σήμερα. Διότι ακούς από διάφορους χωρίς να ντρέπονται ότι δεν έχει συνέχεια η ελληνική γλώσσα. Το τύπωσα και το χαρίζω σ' όσους ενδιαφέρονται, το έστειλα σε δασκάλους και υπουργεία.
Τελείωσα πρόσφατα μια εργασία για τον Μένανδρο. Επέλεξα 523 μονόστιχα και μετέφερα τα περισσότερα σε νεοελληνική έμμετρη απόδοση. Θεωρώ ότι είναι σπουδαιότερος από τον Αριστοφάνη, είναι ο πρώτος που κάνει κλασική κωμωδία. Ο Μολιέρος στον Μένανδρο βούτηξε την πένα του. Τέτοιες εργασίες έπρεπε να κάνουν οι δάσκαλοι. Αυτά να γράψετε. Για την καριέρα μου, σκοτίστηκα. Αυτή είναι η προσφορά μου στους νεότερους».
- Ο έρωτας τι ρόλο έπαιξε στη ζωή σας;
«Πολύ μεγάλο, γι' αυτό είμαι ευτυχισμένο άτομο. Παντρεύτηκα δύο φορές, χώρισα. Τελεία. Έζησα καλά».
- Η σχέση σας με τη μοναξιά;
«Καμία σχέση. Διαβάζω, γράφω, σβήνω. Εμαθα κομπιούτερ, το 'χω πέντε χρόνια και λέω τώρα να πάρω ένα λάπτοπ. Ποια μοναξιά; Το "γνώθι σαυτόν" του Σωκράτη, άμα το χρησιμοποιήσεις θα δεις ότι δεν είσαι μόνος. Είναι μόνοι τους οι άνθρωποι που κοιτάνε εξωτερικά τη ζωή».
- Σας φοβίζει το πέρασμα στην άλλη όχθη;
«Θα 'θελα να ζω αιωνίως, όμως δεν γίνεται. Πρέπει κανείς να αποδέχεται κάποια πράγματα. Γι' αυτό έγινα νωρίς μαθήτρια του Ηράκλειτου. Αν η ανθρωπότητα είχε διαβάσει Ηράκλειτο και λιγότερο Αριστοτέλη θα είχαν μια άλλη πληρότητα. Με τον Ηράκλειτο μαθαίνεις ότι δεν μπαίνεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι, ότι τα πάντα ρει, ότι "πατήρ πάντων πόλεμος εστί". Οταν αυτά τα καταλάβεις, φοβάσαι λιγότερο και δεν σπαταλάς τόσο καιρό να το σκέφτεσαι. Οποτε θέλει ας έρθει».
Ενεργός πολίτης
- Η υστεροφημία σάς ενδιαφέρει;
«Σκέφτομαι τον Σωτήρη Μουστάκα που χάσαμε, αυτό το σπουδαίο κι αγνό κωμικό, που ζήτησε να τον σκεπάσουν με την ελληνική σημαία. Η έγνοια μου είναι η γλώσσα, να πηγαίνω στην Ακρόπολη ή να τη χαζεύω από δω. Θα 'θελα να με θυμούνται ως Ελληνίδα. Εχω γυρίσει τη μισή Γη, αλλά δεν πήγα ποτέ στην Τουρκία. Η καταστροφή στη Μικρά Ασία μ' έχει σημαδέψει. Θα 'πρεπε να ντρέπονται αυτοί που γράψανε το βιβλίο Ιστορίας για την Στ' Δημοτικού. Επρεπε να έχουν μπροστά τους τη γιαγιά μου, τη μάνα μου και τον πατέρα μου ν' ακούσουν τι τραβήξανε και τι χάσανε και πώς ήρθαν εδώ. Τους καημούς τους, τους περάσαμε κι εμείς παιδιά κι ακόμη τους τραβάμε.
Με πικραίνουν κάποιες συμπεριφορές πολιτικών και διανοουμένων. Δεν πάνε να με πουν ρατσίστρια και σοβινίστρια. Τους αγνοώ και τους περιφρονώ. Το ν' αγαπάς το χώμα στο οποίο μεγάλωσες, το να αναπνέεις τον αρχαίο ελληνικό λόγο, το να είσαι έντιμος πολίτης, αυτά είναι τα πλούτη μου. Δεν είμαι η Δαμανάκη με τα 30 ακίνητα που δήλωσε προσφάτως. Γνωρίζετε μια σπουδαία Αμερικανίδα κυρία, τη Μακντόναλντ, που μαζεύει όλη την αρχαία ελληνική γραμματεία και την περνάει σε δισκέτα; Γιατί να προηγείται; Με τις μικρές μου δυνάμεις, τα λίγα χρήματα, προσπαθώ για κάτι ανάλογο».
- Με την πολιτικοκοινωνική μας κατάσταση είστε απογοητευμένη;
«Δεν αφήνω τον εαυτό μου να απογοητεύεται, γι' αυτό και είμαι όρθια. Είμαι άνθρωπος που βγαίνει στην αγορά: ακούω, μαθαίνω, γράφω, σβήνω, δίνω. Είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε ενεργοί πολίτες».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 16/06/2007