Του Αλέκου Ανδρικάκη
Είναι ίσως η παλιότερη φωτογραφική απεικόνιση της Ακρόπολης, καθώς χρονολογείται στα τέλη της δεκαετίας του 1850! Η χρονολογία της φωτογράφισης δεν προσδιορίζεται επ’ ακριβώς, αλλά είναι ανάμεσα στο 1857 και το 1860.
Υπάρχει στις συλλογές του Μουσείου του Ινστιτούτου Κλασικής Αρχαιολογίας του Στρασβούργου της Γαλλίας, που αναφέρει τη χρονολόγησή της στα τέλη της δεκαετίας του 1850. Φωτογράφος ήταν ένας από τους πρωτοπόρους Έλληνες της φωτογραφικής τέχνης, ο Δημήτριος Κωνσταντίνου.
Η λήψη έχει γίνει από το λόφο του Φιλοπάππου. Η εικόνα μάς δείχνει ότι Ακρόπολη έχει πλέον απελευθερωθεί από τις τουρκικές κατοικίες που υπήρχαν εκεί. Ενώ έχει ήδη αναστηλωθεί το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Παράλληλα στ’ αριστερά της φωτογραφίας διακρίνουμε τον Φράγκικο Πύργο και τον Σερπεντζέ, το οχύρωμα του μνημείου και ολόκληρης της Αθήνας, που κατεδαφίστηκαν το 1874 και το 1877, αντίστοιχα.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας όλος ο χώρος κάτω από την Ακρόπολη είχε κατοικίες, στις οποίες διέμεναν ο Τούρκος διοικητής και η φρουρά της Αθήνας καθώς και τούρκικες οικογένειες, ενώ η είσοδος στους χριστιανούς είχε απαγορευτεί. Ο Παρθενώνας λειτουργούσε ως τζαμί. Μετά το βομβαρδισμό του και την καταστροφή του από τον Ενετό αρχιστράτηγο της πολιορκίας του Χάνδακα Φραγκίσκο Μοροζίνι, στις 26 Σεπτεμβρίου 1687, κατά την πολιορκία των Βενετών στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα, στα ερείπιά του οι Τούρκοι πρόσθεσαν ένα μιναρέ και τον μετέτρεψαν σε τζαμί. Επίσης στο Ερέχθειο είχαν στεγάσει το χαρέμι.
Μετά την απελευθέρωση, από το 1834, όταν πλέον οι τούρκικες οικογένειες εγκατέλειψαν την Αθήνα, άρχισε η κατεδάφιση των σπιτιών αλλά και του μιναρέ, εργασίες που ολοκληρώθηκαν σχεδόν μετά από 10 χρόνια, καθώς στην ουσία γίνονταν παράλληλα οι πρώτες ανασκαφές. Κάτω από τις παλιές κατοικίες υπήρχαν άλλα μνημεία.
Στη φωτογραφία ο χώρος πλέον έχει απελευθερωθεί από τα σπίτια και έχουν έλθει στο φως τα ερείπια του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού όπως φαίνεται στο κάτω μέρος της φωτογραφίας. Τα ερείπια του Ωδείου εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν από το 1848 μέχρι το 1858, υπό τη διεύθυνση του πρώτου εφόρου αρχαιοτήτων της χώρας Κυριάκου Πιττάκη. Σε πιο λεπτομερή παρατήρηση του Ωδείου φαίνεται ότι ένα μέρος του μνημείου είναι πιο λευκό από το υπόλοιπο, γεγονός που σημαίνει ότι η αναστήλωση ήταν πρόσφατη.
Στην περιγραφή της φωτογραφίας που υπάρχει στη συλλογή, αναφέρεται επίσης η ύπαρξη της Στοάς του Ευμένους, στην ανατολική πλευρά, που είχε έλθει στο φως κατά τις ανασκαφές.
Υπάρχουν ακόμη δύο στοιχεία που κατεδαφίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1870.
Στ’ αριστερά διακρίνουμε τον Φράγκικο Πύργο, που ήταν χτισμένος επάνω στον στυλοβάτη της νότιας πτέρυγας των Προπυλαίων, απέναντι από τον ναό της Αθηνάς Νίκης. Από τον πύργο αυτό ήταν δυνατό να κατοπτεύονται η θάλασσα και οι δρόμοι της Αθήνας. Έμεινε για αιώνες εκεί, αντικαθιστώντας οπτικά το προϋπάρχον άγαλμα της Αθηνάς. Κατεδαφίστηκε το 1874.
Επίσης διακρίνουμε τον Σερπεντζέ, το οχύρωμα της Αθήνας επί Τουρκοκρατίας. Ξεκινούσε απ’ τα νοτιοανατολικά της Ακρόπολης και κάλυπτε ένα μεγάλο τμήμα της Αθήνας. Καθώς ήταν σημαντικό στρατηγικό σημείο, προφυλάσσοντας τα πηγάδια που υδροδοτούσαν την πόλη, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις μάχες κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Σκληρές μάχες για την κατάληψή του έγιναν στις πολιορκίες της Ακρόπολης, το 1821 και το 1826. Κατεδαφίστηκε το 1877.
O Δημήτριος Kωνσταντίνου, που όπως προαναφέραμε έχει τραβήξει τη φωτογραφία, ήταν ο δεύτερος επαγγελματίας φωτογράφος στην Αθήνα μετά τον Φίλιππο Mαργαρίτη, τον πρώτο Έλληνα φωτογράφο. Άλλωστε η τέχνη της φωτογραφίας είχε γίνει γνωστή στην Ελλάδα το 1851, λίγο πριν τη λήψη της συγκεκριμένης εικόνας της Ακρόπολης. Ο Μαργαρίτης ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε και ακολούθησε ο Κωνσταντίνου. Αγαπημένο θέμα των πρώτων φωτογράφων, Ελλήνων ή ξένων, ήταν η αποτύπωση των αρχαίων μνημείων.
Υπάρχει στις συλλογές του Μουσείου του Ινστιτούτου Κλασικής Αρχαιολογίας του Στρασβούργου της Γαλλίας, που αναφέρει τη χρονολόγησή της στα τέλη της δεκαετίας του 1850. Φωτογράφος ήταν ένας από τους πρωτοπόρους Έλληνες της φωτογραφικής τέχνης, ο Δημήτριος Κωνσταντίνου.
Η λήψη έχει γίνει από το λόφο του Φιλοπάππου. Η εικόνα μάς δείχνει ότι Ακρόπολη έχει πλέον απελευθερωθεί από τις τουρκικές κατοικίες που υπήρχαν εκεί. Ενώ έχει ήδη αναστηλωθεί το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Παράλληλα στ’ αριστερά της φωτογραφίας διακρίνουμε τον Φράγκικο Πύργο και τον Σερπεντζέ, το οχύρωμα του μνημείου και ολόκληρης της Αθήνας, που κατεδαφίστηκαν το 1874 και το 1877, αντίστοιχα.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας όλος ο χώρος κάτω από την Ακρόπολη είχε κατοικίες, στις οποίες διέμεναν ο Τούρκος διοικητής και η φρουρά της Αθήνας καθώς και τούρκικες οικογένειες, ενώ η είσοδος στους χριστιανούς είχε απαγορευτεί. Ο Παρθενώνας λειτουργούσε ως τζαμί. Μετά το βομβαρδισμό του και την καταστροφή του από τον Ενετό αρχιστράτηγο της πολιορκίας του Χάνδακα Φραγκίσκο Μοροζίνι, στις 26 Σεπτεμβρίου 1687, κατά την πολιορκία των Βενετών στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα, στα ερείπιά του οι Τούρκοι πρόσθεσαν ένα μιναρέ και τον μετέτρεψαν σε τζαμί. Επίσης στο Ερέχθειο είχαν στεγάσει το χαρέμι.
Μετά την απελευθέρωση, από το 1834, όταν πλέον οι τούρκικες οικογένειες εγκατέλειψαν την Αθήνα, άρχισε η κατεδάφιση των σπιτιών αλλά και του μιναρέ, εργασίες που ολοκληρώθηκαν σχεδόν μετά από 10 χρόνια, καθώς στην ουσία γίνονταν παράλληλα οι πρώτες ανασκαφές. Κάτω από τις παλιές κατοικίες υπήρχαν άλλα μνημεία.
Στη φωτογραφία ο χώρος πλέον έχει απελευθερωθεί από τα σπίτια και έχουν έλθει στο φως τα ερείπια του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού όπως φαίνεται στο κάτω μέρος της φωτογραφίας. Τα ερείπια του Ωδείου εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν από το 1848 μέχρι το 1858, υπό τη διεύθυνση του πρώτου εφόρου αρχαιοτήτων της χώρας Κυριάκου Πιττάκη. Σε πιο λεπτομερή παρατήρηση του Ωδείου φαίνεται ότι ένα μέρος του μνημείου είναι πιο λευκό από το υπόλοιπο, γεγονός που σημαίνει ότι η αναστήλωση ήταν πρόσφατη.
Στην περιγραφή της φωτογραφίας που υπάρχει στη συλλογή, αναφέρεται επίσης η ύπαρξη της Στοάς του Ευμένους, στην ανατολική πλευρά, που είχε έλθει στο φως κατά τις ανασκαφές.
Υπάρχουν ακόμη δύο στοιχεία που κατεδαφίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1870.
Στ’ αριστερά διακρίνουμε τον Φράγκικο Πύργο, που ήταν χτισμένος επάνω στον στυλοβάτη της νότιας πτέρυγας των Προπυλαίων, απέναντι από τον ναό της Αθηνάς Νίκης. Από τον πύργο αυτό ήταν δυνατό να κατοπτεύονται η θάλασσα και οι δρόμοι της Αθήνας. Έμεινε για αιώνες εκεί, αντικαθιστώντας οπτικά το προϋπάρχον άγαλμα της Αθηνάς. Κατεδαφίστηκε το 1874.
Επίσης διακρίνουμε τον Σερπεντζέ, το οχύρωμα της Αθήνας επί Τουρκοκρατίας. Ξεκινούσε απ’ τα νοτιοανατολικά της Ακρόπολης και κάλυπτε ένα μεγάλο τμήμα της Αθήνας. Καθώς ήταν σημαντικό στρατηγικό σημείο, προφυλάσσοντας τα πηγάδια που υδροδοτούσαν την πόλη, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις μάχες κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Σκληρές μάχες για την κατάληψή του έγιναν στις πολιορκίες της Ακρόπολης, το 1821 και το 1826. Κατεδαφίστηκε το 1877.
O Δημήτριος Kωνσταντίνου, που όπως προαναφέραμε έχει τραβήξει τη φωτογραφία, ήταν ο δεύτερος επαγγελματίας φωτογράφος στην Αθήνα μετά τον Φίλιππο Mαργαρίτη, τον πρώτο Έλληνα φωτογράφο. Άλλωστε η τέχνη της φωτογραφίας είχε γίνει γνωστή στην Ελλάδα το 1851, λίγο πριν τη λήψη της συγκεκριμένης εικόνας της Ακρόπολης. Ο Μαργαρίτης ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε και ακολούθησε ο Κωνσταντίνου. Αγαπημένο θέμα των πρώτων φωτογράφων, Ελλήνων ή ξένων, ήταν η αποτύπωση των αρχαίων μνημείων.
Φωτογραφίες που καταγράφουν μια ιστορική στιγμή. Ενός ολόκληρου κόσμου ή μιας ομάδας ανθρώπων. Από σήμερα το Cretalive θα παρουσιάζει καθημερινά αδημοσίευτες ή σπάνιες φωτογραφίες - ντοκουμέντα ιστορικών προσώπων, στιγμών ή εποχών, αλλά και δικών μας ανθρώπων, από την οικογενειακή συλλογή, που εντάσσονται στο χώρο του χρόνου και του τόπου. Για τη δική σας συμβολή, μπορείτε να στέλνετε φωτογραφίες στο mail: polites@cretalive.gr , με την ένδειξη "Για το Cretalive", που θα συνοδεύονται από ένα σημείωμα - επεξήγηση της φωτογραφίας. Με τον τρόπο αυτό θα τιμηθούν οι δικοί μας άνθρωποι, αλλά θα διασωθούν και τα ντοκουμέντα τους.