Το σημερινό μας κείμενο, μια αλληλογραφία από την Κεφαλονιά το 1879, δεν είναι και τόσο αστείο, το παραδέχομαι, αλλά είναι αυθεντικό. Το βρήκε στα τοπικά αρχεία του τ. δήμου Πυλαρέων ο επιθεωρητής εκπαίδευσης Β. Παπαγεωργίου, και το έστειλε στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ο οποίος το δημοσίευσε σε μια υποσημείωση στο έργο του Δημοτικισμός κι αντίδραση
(στον έκτο τόμο των Απάντων του), όπου το βρήκα και μου άρεσε.
Όλα ξεκίνησαν όταν κάποιοι έκλεψαν τη γουρούνα του Σπύρου Καλομοίρη, χωριάτη από την Κεφαλονιά. Οπότε, ο Καλομοίρης γράφει την εξής επιστολή στον Νομάρχη (διατηρώ την ορθογραφία αλλά μονοτονίζω):
Στις δέκα του Φλεβαριού εγήνικε μια δυνατή φουρτούνα στα μέρι μας που εξερήζοσε ελιές και άλλα μεγάλα δέντρα. Την ήδια βραδιά μού εκλέψανε τη γουρούνα μου, μία γουρούνα που έκανε δώδεκα τη φορά και από αυτά εντιούσα τις θυγατέρες μου. Επήγα στον αστινόμο και μου ήπε να κάμω κατιγορία σε αγνόστους, μα τι κατιγορία να κάμω σε ανθρώπους που δεν τους ξέρω, σε παρακαλό κύριε Νομάρχη να διατάξης όπου ξέρις να με βωηθήσουνε να έβρο το ζω μου.
Σπύρος Καλομοίρης
Σημείωση: Δεν ξέρω τι θα πει “εντιούσα”, από τα συμφραζόμενα βγαίνει “συντηρούσα, έτρεφα”. Όποιος ξέρει τη λέξη, ας πει.
Ο Νομάρχης απάντησε στον Δήμαρχο της περιοχής (που δεν κατονομάζεται):
Αριθ. 179
Διαβιβάζεται προς Κον Δήμαρχον … παραγγελλόμενον ίνα καλέση τον αναφερόμενον δημότην του και μάθη τι ζητεί, καθόσον ημείς δεν ηδυνήθημεν να εννοήσωμεν λόγω του χυδαίου ιδιώματος εις ήν είναι γεγραμμένη.
28 Μαρτίου 1879 Ο Νομαρχών
Ο δημαρχικός πάρεδρος αναλαμβάνει να… μεταφράσει:
Κύριε Νομάρχη. Η αναφορά λέει πος ο Καλομοίρης έχασε τι γουρούνα του και θέλι να γράψις ή στον αστενόμο ή στον αποσπασματάρχη να πασκίσουνε να του την έβρουν.
8 Απριλίου 1879 Ο Α’ δημαρχικός Πάρεδρος
Ο Νομάρχης όμως αρνείται να διαβάσει το “χυδαίον ιδίωμα”:
Αριθ. 320
Επαναφέρεται προς τον κ. Δήμαρχον … εντελλόμενον, ίνα, εντός τριών ημερών από της λήψεως, απολογηθή διά την ανευλάβειαν ήν προς ημάς έδειξε και το χυδαίον ιδίωμα όπερ απαντών εχρήσατο!
14 Απριλίου 1879
Οπότε ο καημένος ο πάρεδρος νομίζει πως ο θυμός οφείλεται στο “εχρήσατο”:
Κύριε Νομάρχη με παρεξίγισες εγό δεν ήπα πος εχρίστικε ήπα πος ο Σπύρος ο Καλομοίρης…
Εχρίστηκε θα πει λερώθηκε, και μάλλον έχει και την χειρότερη σημασία. Το υπόλοιπο κείμενο δεν το παραδίδει ο Τριανταφυλλίδης αλλά και ως εκεί έχει θαρρώ γούστο, με την άρνηση του Νομάρχη να διαβάσει έγγραφο στη λαϊκή γλώσσα και την αδυναμία των ανθρώπων του χωριού να καταλάβουν ποια μύγα τον τσίμπησε.
Χωρίς να είναι ίδια περίπτωση και χωρίς να έχει γλωσσική παράμετρο, η αλληλογραφία μού θύμισε ένα μπαμπαδίστικο (που λέει και το slang.gr) ανέκδοτο που μου το είχαν πει όταν ήμουν μικρός και έχω πολλά χρόνια να το ακούσω, ίσως επειδή ο θεσμός του επιθεωρητή εκπαίδευσης έχει καταργηθεί.
Καταφθάνει, λέει, στο σχολείο ενός χωριού ο επιθεωρητής και αρχίζει να κάνει ερωτήσεις στα παιδιά.
– Ποιος έκλεψε τα μήλα των Εσπερίδων;
Τσιμουδιά, κανείς δεν απαντάει. Ξαναρωτάει, κανείς. Οπότε θυμώνει και δείχνοντας ένα παιδί του λέει άγρια:
– Πες μου εσύ, ποιος έκλεψε τα μήλα των Εσπερίδων;
Το παιδί βάζει τα κλάματα:
– Σας ορκίζομαι, κύριε επιθεωρητά, δεν τα έκλεψα εγώ, φιλάω σταυρό, δεν τα πήρα εγώ!
– Σας ορκίζομαι, κύριε επιθεωρητά, δεν τα έκλεψα εγώ, φιλάω σταυρό, δεν τα πήρα εγώ!
Θυμωμένος ο επιθεωρητής στρέφεται προς τον δάσκαλο:
– Τι πράγματα είναι αυτά;
– Τι πράγματα είναι αυτά;
Οπότε ο δάσκαλος:
– Εγγυώμαι προσωπικώς για την αθωότητα του μαθητού, είναι πρωτότοκος γιος του παπά μας, είναι αμέμπτου ηθικής, αποκλείεται να έχει κλέψει αυτός τα μήλα!
– Εγγυώμαι προσωπικώς για την αθωότητα του μαθητού, είναι πρωτότοκος γιος του παπά μας, είναι αμέμπτου ηθικής, αποκλείεται να έχει κλέψει αυτός τα μήλα!
Ο επιθεωρητής γυρνάει στην έδρα του και γράφει μια θυμωμένη αναφορά προς το Υπουργείο Παιδείας, όπου παρουσιάζει το περιστατικό. Και έρχεται η απάντηση:
“Παρακαλείσθε του λοιπού να περιορίζεσθε εις τα αυστηρώς εκπαιδευτικά καθήκοντά σας. Η κλοπή των μήλων είναι αρμοδιότης της Αγροφυλακής”!