Η Ρωμαϊκή Αγορά είναι από τα μνημεία της Αθήνας που, αναλογικά με την αξία της, προσελκύει μικρό αριθμό Ελλήνων επισκεπτών. Οι περισσότεροι, δυστυχώς, από όλα τα αρχαία κατάλοιπα που βρίσκονται στο χώρο, γνωρίζουν μόνο τους Αέρηδες. Πράγμα απολύτως φυσιολογικό. Ο Πύργος των Ανέμων, παρόλο που τώρα βρίσκεται σε φάση συντήρησης και φασκιωμένος σαν μωρό με πράσινα πανιά, είναι πανέμορφος και εντυπωσιακά ψηλότερος από τις πεσμένες κολώνες στο χώμα.
Κι όμως, εκεί στις χορταριασμένες πλάκες κάποτε κόσμος πολύς μαζευόταν για να δουλέψει, να αγοράσει και να πουλήσει, να χαζέψει, μα πάνω από όλα να πολιτικολογήσει. Διότι αυτός ήταν ο κοινωνικός ρόλος που επιτελούσε η Αγορά με τις στοές και τους βωμούς. Ήταν λίγο-πολύ μια μικρή βουλή, ελεύθερη, ζωντανή, φασαριόζα και ακμαία, παρόλο που οι Αθηναίοι ζούσαν στην πραγματικότητα υπό τη ρωμαϊκή κατοχή. Φυσικά, καλόπιαναν τον κατακτητή. Θυσίες και ανδριάντες προς τιμήν του εκάστοτε αυτοκράτορα, ναοί (ακόμη και πάνω στην Ακρόπολη) και αψίδες θριάμβου. Αλλά όσο δουλικοί κι αν γίνονταν, είχαν κι αυτοί τα επαναστατικά ξεσπάσματά τους. Όπως τότε που αποφάσισαν να τείνουν χείρα βοηθείας στον Μιθριδάτη, εχθρό της Ρώμης, και για αντίποινα
ο Σύλλας έπνιξε την Αθήνα στο αίμα (χρησιμοποιώντας, μάλιστα, πολιορκητικές μηχανές για να την καταλάβει φτιαγμένες από τα αιωνόβια πλατάνια της Ακαδημίας Πλάτωνος). Μα ακόμη κι αν τη νίκησε, η Αθήνα κατόρθωσε να ορθοποδήσει, βασισμένη στη γοητεία την οποία ασκούσε ο πολιτισμός της στους Ρωμαίους.
Η μαγική επίδραση στον κατακτητή ήταν πολύ δυνατή. Τόσο που ακόμη κι όταν αργότερα, στη διαμάχη μεταξύ του Πομπηίου και του Ιουλίου Καίσαρα, η πόλη πήρε ξανά τη λάθος πλευρά (η συνήθεια και τα γονίδια είναι ανίκητα τελικά), εν τούτοις ο δεύτερος τη σεβάστηκε. Μοίρασε τα αποθέματα σίτου του Πομπηίου στον πληθυσμό και συγχώρησε τους γονυπετείς Αθηναίους, λέγοντάς τους: «Πόσες φορές θα σας σώζει από την αυτοκαταστροφή η δόξα των προγόνων σας;». Ο ίδιος μάλιστα έδωσε και τα πρώτα χρήματα για την ίδρυση της Αγοράς, καθώς υπήρχε επιτακτική ανάγκη μετεγκατάστασης από την παλιά της θέση, λόγω έλλειψης χώρου. Ο χορηγός όμως που την ολοκλήρωσε δεν ήταν άλλος από τον Οκταβιανό Αύγουστο. Επί των ημερών του η Αθήνα απέκτησε ένα κτίριο νέου τύπου, σε χώρο με άμεσο συσχετισμό με την Aρχαία Αγορά, καθώς και με τους ήδη υπάρχοντες δρόμους. Διέθετε δύο πρόπυλα, ορθογώνια υπαίθρια αυλή, κρήνη με δεξαμενή στη νότια πλευρά, κλιμακοστάσια και περίβολο κατασκευασμένο από πωρόπλινθους. Η αυλή στρώθηκε με μάρμαρο επί Αδριανού (έτερος φιλέλληνας Ρωμαίος αυτοκράτορας), εργασία εξαιρετικά δαπανηρή - μόνο η τσέπη ενός ηγεμόνα μπορούσε να αντέξει. Στον ίδιο χώρο αργότερα, ο Βεσπασιανός έχτισε δημόσια αποχωρητήρια σε στεγασμένο κτίριο, το οποίο μπορούσε να δεχτεί 64 «πελάτες» ταυτόχρονα.
Οι Βεσπασιανές (όπως ονομάστηκαν) δεν ήταν απλώς αφοδευτήρια, αλλά και τόπος συνάντησης και κοινωνικών επαφών, ιδανικές για φλυαρίες παντός είδους.
Μετά την εισβολή των Ερούλων, οπότε και η πόλη συμπτύχθηκε, η Ρωμαϊκή Αγορά μαζί με τη βιβλιοθήκη του Αδριανού που βρίσκεται πιο κάτω, έγινε το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της πόλης. Αργότερα, όμως, ήρθε η παρακμή. Ο χρόνος τη σκέπασε με χώμα και με λήθη. Σπίτια, εκκλησίες και μαγαζιά χτίστηκαν πάνω της, υπακούοντας στις επιταγές μιας παράλογης ρυμοτομίας εκτός σχεδίου. Οι ανασκαφές για την αποκάλυψή της άρχισαν μόλις στον 20ο αιώνα. Σήμερα η Ρωμαϊκή Αγορά διεκδικεί, μέσω των λίγων που την καταδέχονται, μια θέση ανάμεσα στα αξιοθέατα της πόλης που θα έπρεπε να επισκεφτεί κάποιος. Διότι, παρόλο που γενικά η ρωμαϊκή περίοδος στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται συχνά με αποδοκιμασία και ως κακή απομίμηση ελληνικών προτύπων, γεγονός παραμένει ότι κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας
Μετά την εισβολή των Ερούλων, οπότε και η πόλη συμπτύχθηκε, η Ρωμαϊκή Αγορά μαζί με τη βιβλιοθήκη του Αδριανού που βρίσκεται πιο κάτω, έγινε το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της πόλης. Αργότερα, όμως, ήρθε η παρακμή. Ο χρόνος τη σκέπασε με χώμα και με λήθη. Σπίτια, εκκλησίες και μαγαζιά χτίστηκαν πάνω της, υπακούοντας στις επιταγές μιας παράλογης ρυμοτομίας εκτός σχεδίου. Οι ανασκαφές για την αποκάλυψή της άρχισαν μόλις στον 20ο αιώνα. Σήμερα η Ρωμαϊκή Αγορά διεκδικεί, μέσω των λίγων που την καταδέχονται, μια θέση ανάμεσα στα αξιοθέατα της πόλης που θα έπρεπε να επισκεφτεί κάποιος. Διότι, παρόλο που γενικά η ρωμαϊκή περίοδος στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται συχνά με αποδοκιμασία και ως κακή απομίμηση ελληνικών προτύπων, γεγονός παραμένει ότι κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας
η υπόδουλη χώρα κατόρθωσε να επιβληθεί στον κατακτητή της μέσω του πολιτισμού της. Κι αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς στο Forum Romanum κοιτάζοντας και την πιο ασήμαντη πέτρα.