Δεκέμβριος 2014. Συμπληρώθηκαν 180 χρόνια από την ανακήρυξη της πόλης μας ως πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Δυστυχώς μέσα στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κρίση που περνάμε, πέρασε κι αυτό στα αζήτητα!
Μοναδικές φωτεινές εξαιρέσεις, οι δύο εκπομπές στη ΝΕΡΙΤ από τη ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, η έκθεση «Μεταμορφώσεις των Αθηνών, Φωτογραφικό Οδοιπορικό 1839-1950» του Μουσείου Ηρακλειδών που «τρέχει» ακόμη στο παλατάκι της Αγίου Παύλου 37 στο Θησείο, αλλά και η έκθεση «Αθήνα. Το πνεύμα του ’60: Μια πρωτεύουσα αλλάζει» που έγινε στην Ελληνοαμερικανική Ένωση από τον ακούραστο δημοσιογράφο Νίκο Βατόπουλο.
Το κείμενο που ακολουθεί, ας θεωρηθεί σαν η δική μας συμβολή στη ξεχασμένη απ’όλους αυτή επέτειο:
Ξεφυλλίζοντας τις «Ιστορικές σελίδες» της, η «Εβδομάς» του 1929 θυμίζει στους αναγνώστες της κάποια στιγμιότυπα από τη μετάθεση της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο, το 1834:
«Η μετάθεσις της πρωτευούσης από Ναυπλίου εις Αθήνας απεφασίσθη την 1ην Δεκεμβρίου 1834, κατόπιν ρητής υποσχέσεως των Αθηναίων ότι θα εχορήγουν εις την Κυβέρνησι δωρεάν όλα τα οικόπεδα τα αναγκαιούντα δια την ανέγερσιν των δημοσίων κτιρίων.
Ήδη προ του τέλους Νοεμβρίου 1834 πολλαί εκ των αρχών ήρχισαν να μεταφέρουν τα αρχεία των και να εγκαθίστανται προσωρινώς και όπως όπως εις την νέαν πρωτεύουσαν.
Η μετάβασις τότε εκ Ναυπλίου εις Αθήνας εγίνετο μέσω Επιδαύρου. Μετέβαιναν δηλαδή οι ταξειδιώται με υποζύγια μέχρις Επιδαύρου και εκεί επέβαινον ιστιοφόρων και μετά τινας ώρας έφθαναν εις Πειραιά…
…Η κατάστασις τότε του Πειραιώς ήτο πλέον η αγρία. Ούτε ένα σπίτι υπήρχεν, αλλά μόνο μια σαθρά καλύβη ευφήμως ονομαζομένη: Τελωνείον Πειραιώς. Ο Πειραιεύς, ήτο μια απέραντος έκτασις ελών, δρόμος ουδείς υπήρχεν ούτε ατραπός καν και τα ζώα, επί των οποίων εταξείδευον πάντες εβυθίζοντο μέχρι σχεδόν της κοιλίας εις τα έλη και την λάσπην.
Χαριέστατα είναι τα επεισόδια τα οποία διηγείται ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, κατά την μεταφοράν της πρωτευούσης.
«Ανερριχήθημεν διά ξυλίνης κλονουμένης κλίμακος είς το τελωνείον ίνα καταλύσωμεν, μέχρις ου μας προμηθευθώσιν οι ίπποι οι μέλλοντες να μεταφέρωσιν ημάς εις Αθήνας. Εις την εν λόγω καλύβην διέμενε ο τελώνης Πειραιώς, πραγματικός ερημίτης, μη έχων τίνα να τελωνίση»…
… Είχαν αρχίσει τότε να συρρέουν εις τας Αθήνας από όλα τα μέρη του κόσμου Έλληνες, και είχαν αρχίσει να κτίζουν οικίας νέας και μάλλον ευπρεπείς. Δρόμοι δεν υπήρχαν, παρά μόνο στενά τουρκικά καλντιρίμια, αι δε περισσότεραι οικίαι, άγνωστον διατί, εκτίζοντο εις τας κλιτύς της Ακροπόλεως.
Εννοείται ότι ο πρώτος περίπατος των εις Αθήνας ερχομένων, ήτο η άνοδος προς την Ακρόπολιν, η επίσκεψις της οποίας επι τουρκοκρατίας αυστηρώς απηγορεύετο εις τους Έλληνας.
Μετά την μεταφοράν της Κυβερνήσεως, συνέρρευσε τάχιστα και το μεγαλείτερον μέρος της κοινωνίας Ναυπλίου εις Αθήνας. Η μεγαλυτέρα τότε και ευρυχωροτέρα εν Αθήναις οικία ήτο η του προξένου της Ρωσσίας Παπαρρηγοπούλου εις την οποίαν διέμενε ο πρέσβυς της Ρωσσίας. Ήτο η φιλοξενωτέρα οικία των Αθηνών, πολλάκις δε εδίδοντο εσπερίδες και χοροί εις τους οποίους ελάμβανε μέρος το άνθος της νέας Αθηναϊκής κοινωνίας. Επίσης άλλη πολύ φιλόξενος τότε οικία ήτο η του κόμητος Άρμανσπεργ, αρχικαγκελλαρίου της αντιβασιλείας του Όθωνος, εις την οδόν Πειραιώς.
Ως είπον ανωτέρω δρόμοι δεν υπήρχον, ο δε Πειραιεύς ιδίως ήτο ακόμη πολύ μακράν της πόλεως. Φώτα φυσικά δεν υπήρχον ήτο δε σπουδαίον πρόβλημα η μετάβασις ιδίως των κυριών εις τας περιφήμους εσπερίδας του Άρμανσπεργ. Ηναγκάζοντο λοιπόν αι κυρίαι να μεταβαίνουν με γαϊδουράκια και όταν υπήρχε έλλειψις και αυτού του μεταφορικού μέσου επήγαιναν πεζή, αφού εφρόντιζαν να φορέσουν επάνω από τα λεπτά των γοβάκια, τα χοντρά υποδήματα των συζύγων η αδελφών. Το θέαμα ήτο κωμικώτατον. Αλλά το κωμικόν πολλάκις μετεβάλλετο εις τραγωδίαν ως συνέβη κάποτε με τον στρατηγόν Τζώρτζ ο οποίος επιστρέφων έφιππος μίαν σκοτεινήν και ασέληνον νύκτα εις την οικίαν του έπεσε μαζί με τον ίππον του εις χαίνον στόμιον παλαιού υδραγωγείου όπου έμεινε μέχρι πρωίας μη δυνάμενος να εξέλθη…
… Κατ’ εκείνην ακριβώς την εποχήν είχεν επισκεφθή τας Αθήνας ο πατήρ του Όθωνος και βασιλεύς της Βαυαρίας Λουδοβίκος ο οποίος και επεζήτησε μάλιστα ερωτικάς σχέσεις με μερικάς κυρίας της αριστοκρατίας των Αθηνών.
Συγκεκριμένως δε είχεν ερωτευθεί την ωραιοτάτην Ευφροσύνην Γεωργαντά, κατόπιν κυρίαν Δραγούμη προς την οποίαν δεν παρέλειψε να κάμη σχεδόν ερωτικήν εξομολόγησιν. Ο ίδιος ο Ραγκαβής γράφει ότι ο βασιλεύς της Βαυαρίας πλησιάσας την εν λόγω καλλονήν της είπε γαλλιστί:
-Κυρία, έχετε θαυμασίους οφθαλμούς και εξηκολούθησε, καθήσας κοντά της, να της ομιλή θερμότατα. Άλλη όμως κυρία της αριστοκρατίας, η κυρία Ζωή Μαυροκορδάτου φαίνεται πως εζήλεψε από την βασιλικήν αυτήν εύνοιαν και δια να αποσπάση την προσοχήν του Λουδοβίκου, εχόρευσε τόσον πολύ συρτόν εις την δεξίωσιν του Βαυαρού Κόβελ, ώστε τέλος έπεσε λιπόθυμος!».
Μοναδικές φωτεινές εξαιρέσεις, οι δύο εκπομπές στη ΝΕΡΙΤ από τη ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, η έκθεση «Μεταμορφώσεις των Αθηνών, Φωτογραφικό Οδοιπορικό 1839-1950» του Μουσείου Ηρακλειδών που «τρέχει» ακόμη στο παλατάκι της Αγίου Παύλου 37 στο Θησείο, αλλά και η έκθεση «Αθήνα. Το πνεύμα του ’60: Μια πρωτεύουσα αλλάζει» που έγινε στην Ελληνοαμερικανική Ένωση από τον ακούραστο δημοσιογράφο Νίκο Βατόπουλο.
Το κείμενο που ακολουθεί, ας θεωρηθεί σαν η δική μας συμβολή στη ξεχασμένη απ’όλους αυτή επέτειο:
Ξεφυλλίζοντας τις «Ιστορικές σελίδες» της, η «Εβδομάς» του 1929 θυμίζει στους αναγνώστες της κάποια στιγμιότυπα από τη μετάθεση της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο, το 1834:
«Η μετάθεσις της πρωτευούσης από Ναυπλίου εις Αθήνας απεφασίσθη την 1ην Δεκεμβρίου 1834, κατόπιν ρητής υποσχέσεως των Αθηναίων ότι θα εχορήγουν εις την Κυβέρνησι δωρεάν όλα τα οικόπεδα τα αναγκαιούντα δια την ανέγερσιν των δημοσίων κτιρίων.
Ήδη προ του τέλους Νοεμβρίου 1834 πολλαί εκ των αρχών ήρχισαν να μεταφέρουν τα αρχεία των και να εγκαθίστανται προσωρινώς και όπως όπως εις την νέαν πρωτεύουσαν.
Η μετάβασις τότε εκ Ναυπλίου εις Αθήνας εγίνετο μέσω Επιδαύρου. Μετέβαιναν δηλαδή οι ταξειδιώται με υποζύγια μέχρις Επιδαύρου και εκεί επέβαινον ιστιοφόρων και μετά τινας ώρας έφθαναν εις Πειραιά…
…Η κατάστασις τότε του Πειραιώς ήτο πλέον η αγρία. Ούτε ένα σπίτι υπήρχεν, αλλά μόνο μια σαθρά καλύβη ευφήμως ονομαζομένη: Τελωνείον Πειραιώς. Ο Πειραιεύς, ήτο μια απέραντος έκτασις ελών, δρόμος ουδείς υπήρχεν ούτε ατραπός καν και τα ζώα, επί των οποίων εταξείδευον πάντες εβυθίζοντο μέχρι σχεδόν της κοιλίας εις τα έλη και την λάσπην.
Χαριέστατα είναι τα επεισόδια τα οποία διηγείται ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, κατά την μεταφοράν της πρωτευούσης.
«Ανερριχήθημεν διά ξυλίνης κλονουμένης κλίμακος είς το τελωνείον ίνα καταλύσωμεν, μέχρις ου μας προμηθευθώσιν οι ίπποι οι μέλλοντες να μεταφέρωσιν ημάς εις Αθήνας. Εις την εν λόγω καλύβην διέμενε ο τελώνης Πειραιώς, πραγματικός ερημίτης, μη έχων τίνα να τελωνίση»…
… Είχαν αρχίσει τότε να συρρέουν εις τας Αθήνας από όλα τα μέρη του κόσμου Έλληνες, και είχαν αρχίσει να κτίζουν οικίας νέας και μάλλον ευπρεπείς. Δρόμοι δεν υπήρχαν, παρά μόνο στενά τουρκικά καλντιρίμια, αι δε περισσότεραι οικίαι, άγνωστον διατί, εκτίζοντο εις τας κλιτύς της Ακροπόλεως.
Εννοείται ότι ο πρώτος περίπατος των εις Αθήνας ερχομένων, ήτο η άνοδος προς την Ακρόπολιν, η επίσκεψις της οποίας επι τουρκοκρατίας αυστηρώς απηγορεύετο εις τους Έλληνας.
Μετά την μεταφοράν της Κυβερνήσεως, συνέρρευσε τάχιστα και το μεγαλείτερον μέρος της κοινωνίας Ναυπλίου εις Αθήνας. Η μεγαλυτέρα τότε και ευρυχωροτέρα εν Αθήναις οικία ήτο η του προξένου της Ρωσσίας Παπαρρηγοπούλου εις την οποίαν διέμενε ο πρέσβυς της Ρωσσίας. Ήτο η φιλοξενωτέρα οικία των Αθηνών, πολλάκις δε εδίδοντο εσπερίδες και χοροί εις τους οποίους ελάμβανε μέρος το άνθος της νέας Αθηναϊκής κοινωνίας. Επίσης άλλη πολύ φιλόξενος τότε οικία ήτο η του κόμητος Άρμανσπεργ, αρχικαγκελλαρίου της αντιβασιλείας του Όθωνος, εις την οδόν Πειραιώς.
Ως είπον ανωτέρω δρόμοι δεν υπήρχον, ο δε Πειραιεύς ιδίως ήτο ακόμη πολύ μακράν της πόλεως. Φώτα φυσικά δεν υπήρχον ήτο δε σπουδαίον πρόβλημα η μετάβασις ιδίως των κυριών εις τας περιφήμους εσπερίδας του Άρμανσπεργ. Ηναγκάζοντο λοιπόν αι κυρίαι να μεταβαίνουν με γαϊδουράκια και όταν υπήρχε έλλειψις και αυτού του μεταφορικού μέσου επήγαιναν πεζή, αφού εφρόντιζαν να φορέσουν επάνω από τα λεπτά των γοβάκια, τα χοντρά υποδήματα των συζύγων η αδελφών. Το θέαμα ήτο κωμικώτατον. Αλλά το κωμικόν πολλάκις μετεβάλλετο εις τραγωδίαν ως συνέβη κάποτε με τον στρατηγόν Τζώρτζ ο οποίος επιστρέφων έφιππος μίαν σκοτεινήν και ασέληνον νύκτα εις την οικίαν του έπεσε μαζί με τον ίππον του εις χαίνον στόμιον παλαιού υδραγωγείου όπου έμεινε μέχρι πρωίας μη δυνάμενος να εξέλθη…
… Κατ’ εκείνην ακριβώς την εποχήν είχεν επισκεφθή τας Αθήνας ο πατήρ του Όθωνος και βασιλεύς της Βαυαρίας Λουδοβίκος ο οποίος και επεζήτησε μάλιστα ερωτικάς σχέσεις με μερικάς κυρίας της αριστοκρατίας των Αθηνών.
Συγκεκριμένως δε είχεν ερωτευθεί την ωραιοτάτην Ευφροσύνην Γεωργαντά, κατόπιν κυρίαν Δραγούμη προς την οποίαν δεν παρέλειψε να κάμη σχεδόν ερωτικήν εξομολόγησιν. Ο ίδιος ο Ραγκαβής γράφει ότι ο βασιλεύς της Βαυαρίας πλησιάσας την εν λόγω καλλονήν της είπε γαλλιστί:
-Κυρία, έχετε θαυμασίους οφθαλμούς και εξηκολούθησε, καθήσας κοντά της, να της ομιλή θερμότατα. Άλλη όμως κυρία της αριστοκρατίας, η κυρία Ζωή Μαυροκορδάτου φαίνεται πως εζήλεψε από την βασιλικήν αυτήν εύνοιαν και δια να αποσπάση την προσοχήν του Λουδοβίκου, εχόρευσε τόσον πολύ συρτόν εις την δεξίωσιν του Βαυαρού Κόβελ, ώστε τέλος έπεσε λιπόθυμος!».