Κείμενο Θόδωρου Ορδουμποζάνη
Η μνήμη είναι το πιο μεγάλο και αναφαίρετο κεφάλαιό μας, η πιο ασφαλής μας επένδυση. Σε εποχές ισχνών αγελάδων ανοίγουμε μια απ'τις θυρίδες της - θαυμαστό μας προνόμιο, γιατί μόνο οι ίδιοι κατέχουμε τα κλειδιά - και κάνουμε μια σημαντική ανάληψη συγκινήσεων.
Και δεν είναι απαραίτητο, για να συμβεί αυτό, η μνήμη να μας στέλνει πολύ μακριά στο![]()
χρόνο. Αρκεί να γυρίσουμε λίγες δεκαετίες πίσω, όταν τον κόσμο μας δεν τον είχε κερδίσει ολοκληρωτικά η εικόνα και όταν ακόμα η πραγματικότητά μας δεν κινδύνευε να γίνει «εικονική».Τότε που η «ακρόαση» ήταν η μαγεία στη ζωή μας, και τότε που έφτανε το άκουσμα για να πλάσει η φαντασία μας χίλιες εικόνες (μπορεί μια εικόνα χίλιες λέξεις αλλά... μια λέξη, πόσα χρώματα;). Τότε που τα ραδιόφωνα ήταν για την επαρχιώτικη ζωή μας ο δρόμος για τον μακρινό κόσμο, τα μεγάλα αστικά κέντρα, τα κέντρα εξουσίας, τους ναούς της τέχνης αλλά και τα μεγάλα τ΄ άπιαστα….
Σήμερα` η ακρόαση είναι προσιτή σε όλους. Σε αντίθεση με την εικόνα την οποία πληρώνουμε ακριβά. Και η μεν συνδρομητική εικόνα είναι θέμα επιλογής. Θέλεις; πληρώνεις!![]()
Δεν θέλεις; δεν πληρώνεις! Στη κρατική όμως; Θέλεις, δεν θέλεις ο λογαριασμός έρχεται στην ώρα του! Έχεις, δεν έχεις τηλεόραση! Έχεις δεν έχεις ραδιόφωνο. Ελληνική Ραδιοφωνία – Τηλεόραση (γνωστή και ως ΕΡΤ) είναι αυτή. Πολλοί προσπάθησαν να μη πληρώσουν και …έμειναν στα σκοτάδια! Συνέδεσαν την ΕΡΤ με τη ΔΕΗ και άμα δεν πληρώσεις την πρώτη σου αλλάζει τα φώτα η δεύτερη! Μέχρι και η Μελίνα Μερκούρη, παρά την προσπάθειά της, υπέκυψε! Ίσως να είναι και η μοναδική φορά που υπέκυψε σ΄ αυτόν τον εκβιασμό η Μεγάλη αξέχαστη Μελίνα.
Που τα θυμήθηκα όλα αυτά; Από μια ταχυδρομική επιταγή του«ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑΣ» του 1950 που κάποιος φίλος ανακάλυψε ξεχασμένη σε συρτάρι με παραπεταμένα και ξεχασμένα χαρτιά.![]()
Και τότε – πριν από 60 και πλέον χρόνια - όταν η γλυκιά μελωδία του τσοπανάκου γαργαλούσε τα αφτιά των ακροατών, όταν το ραδιόφωνο ήταν είδος πολυτελείας σε ανεπάρκεια και η κατοχή του κουτιού που «μιλούσε και τραγουδούσε» ήταν στοιχείο ευμάρειας, το χαράτσι υπήρχε. Δεκάδες χρόνια πριν, δεκάδες Κυβερνήσεις άλλαξαν. Το χαράτσι όμως της Ε.Ι.Ρ. (σήμερα Ε.Ρ.Τ.) παραμένει! . Η απόδειξη αυτή αντιπροσωπεύει ποσό 30.000 δραχμών συν 600 δραχμές χαρτόσημο (και το χαρτόσημο είναι αθάνατο) δηλαδή 10.000 δραχμές η μηνιαία συνδρομή συν 200 δραχμές το χαρτόσημο για κάθε κάτοχο ραδιόφωνου. Και όχι μόνο πλήρωναν οι κάτοχοι ραδιοφώνου το χαράτσι αλλά ήταν υποχρεωμένοι να πηγαίνουν στο ταχυδρομείο και να στέλνουν τη σχετική επιταγή στην Ε.Ι.Ρ.
Στο πίσω μέρος της απόδειξης – επιταγής υπάρχουν εκτενείς «ΟΔΗΓΙΑΙ – ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ», που αξίζει κάποιες από αυτές να τις προσέξουμε:
« 1) Οι το πρώτον καθιστάμενοι συνδρομηταί, εγγράφονται από της αρχής του μηνός καθ΄ ον εκτήθη η συσκευή. Οι παραιτούμενοι διαγράφονται από της 1ης του επομένου της δηλώσεως των περί παραιτήσεως μηνός….» . Τότε πλήρωναν μόνο όσοι είχαν τη τύχη να κατέχουν το μαγικό κουτί! Σήμερα πληρώνουν οι πάντες. Αρκεί να υπάρχει στο σπίτι ή στο γραφείο ή στο υπόγειο ή στον ακάλυπτο ηλεκτρική μπρίζα και το χαράτσι είναι παρόν και απαιτητό!
«2) Συνδρομηταί πωλούντες την συσκευή των και μη γνωρίζοντες τούτο εγγράφως εις το Ίδρυμα το βραδύτερον εντός 10/ημέρου από της πωλήσεως, υποχρεούνται εις την καταβολήν της συνδρομής μέχρι ου ήθελον πράξει τούτο…». Σωστοί τότε.. γιατί σήμερα τη πετάς από το παράθυρο τη ριμάδα τη τηλεόραση και δεν έχεις δικαίωμα να κόψεις το χαράτσι!![]()
«3) Οι κάτοχοι περισσοτέρων του ενός ραδιοφώνου υποχρεούνται εις την καταβολήν ισαρίθμων συνδρομών…». Να και ένα καλό σήμερα. Γεμάτα τα σπίτια από οθόνες και ραδιόφωνα αλλά το χαράτσι είναι ένα…. Ισότητα σε όλες τις συνδέσεις της ΔΕΗ, πλούσιες ,φτωχές, κουφές, στραβές!
«4) Οι αλλάσσοντες κατοικίαν ή μετακινούμενοι εις τας επαρχίας συναποκομίζοντες και την ραδιοφωνικήν αυτών συσκευήν, υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν εις το Ίδρυμα την νέαν διεύθυνσιν εντός 10 ημερών, διότι κινδυνεύουν να χαρακτηρισθούν ως λαθρακουσταί, ανευρισκόμενοι μεταγενεστέρως υπό των οργάνων ελέγχου…»! Την θέση των οργάνων ελέγχου των «λαθροακουστών» σήμερα πήρε η Α.Ε.Π.Ι. η οποία σε όποιο κατάστημα ή κέντρο ακούσει ή δει να παίζει ραδιόφωνο και τηλεόραση τρέχει και χαρατσώνει τον ιδιοκτήτη για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δημιουργών (άλλο χαράτσι και αυτό).
«5) Οι νέοι κάτοχοι πρέπει να συμπληρώσουν εις το πλησιέστερον ταχυδρομείο το οικείον έντυπον δηλώσεως ραδιοφώνου το βραδύτερον εντός 10/ημέρου από της κτήσεως, καθ΄ όσον μετά την προθεσμίαν ταύτην θα θεωρούνται λαθρακουσταί. Οι γενόμενοι λαθρακουσταί, αν δηλώσουν μόνοι των έστω και εκπροθέσμως το ραδιόφωνον και όχι όταν ανακαλυφθούν υπό των ελεγκτών, θα κριθούν επιεικώς…». Κάτι μου θυμίζει αυτό! Α΄΄΄ μου θυμίζει τα αυθαίρετα κτίσματα «δήλωσέ τα και σώστα…»!![]()
«6) Συνδρομαί μη καταβαλλόμεναι εις τα ΤΤΤ Γραφεία ή εις τους εισπράκτορας του Ιδρύματος, εντός της τασσομένης προθεσμίας, επιβαρύνονται κατά Νόμον με πρόσθετο ποσοστό και εισπράττονται αναγκαστικώς κατά τον Νόμον περί εισπράξεων Δημοσίων Εσόδων» . Μια ζωή ο μπαμπούλας της Εφορείας… Και το κερασάκι στη τούρτα με την υπ΄ αριθμόν 7 οδηγία «Όλαι αι προς το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας απευθυνόμεναι αιτήσεις δηλώσεις ή επιστολαί δέον να ώσι χαρτοσημασμέναι ως αι αιτήσεις προς το Δημόσιον». Και όπως σε όλα έτσι και τότε στο ραδιόφωνο κάποιοι κάτοχοι ραδιοφώνων ήταν πιο ίσοι από τους υπολοίπους. Στην 8η οδηγία αναφέρεται: «Η καθορισθείσα έκπτωση 5ο/ο δια τους δημοσίους υπαλλήλους, υπαλλήλους Νομικών Προσώπων Δημ. Δικαίου, Πολιτικούς και Στρατιωτικούς Συνταξιούχους άρχεται από του επομένου διμήνου της καταθέσεως των δικαιολογητικών υπό των δικαιούχων, ουδέ δε αναδρομικώς».Τότε υπήρχε και λίγη λογική. Σε περίπτωση βλάβης, και εφ΄ όσον ο συνδρομητής επιθυμούσε τη διακοπή των συνδρομών μέχρι να επιδιορθωθεί το ραδιόφωνο, μπορούσε ο ιδιοκτήτης του ραδιοφώνου να καταθέσει σχετική δήλωση εις το Ίδρυμα «περί σφραγίσεως της συσκευής» και απαλλασσόταν της καταβολής της συνδρομής «…από της πρώτης του επομένου της καταθέσεως περί σφραγίσεως μηνός, ουχί δε και αναδρομικώς»! Επίσης σε περίπτωση απώλειας (κλοπής, πυρκαγιάς, κατάσχεσης κ.λ.π.) ραδιοφωνικής συσκευής, ο συνδρομητής υποχρεούτο με επιστολή του ή προσερχόμενος ο ίδιος εις το γραφείο του Ιδρύματος να εκθέσει την περίπτωσή του και να καταθέσει σχετική δήλωση, επιβεβαιωμένη από την Αστυνομία, διαφορετικά δεν απαλλασσόταν από τη καταβολή των συνδρομών. Αυτά και άλλα πολλά είχαν οι οδηγίες και πληροφορίες των εντύπων αποδείξεων του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.
Και δεν είναι απαραίτητο, για να συμβεί αυτό, η μνήμη να μας στέλνει πολύ μακριά στο
χρόνο. Αρκεί να γυρίσουμε λίγες δεκαετίες πίσω, όταν τον κόσμο μας δεν τον είχε κερδίσει ολοκληρωτικά η εικόνα και όταν ακόμα η πραγματικότητά μας δεν κινδύνευε να γίνει «εικονική».Τότε που η «ακρόαση» ήταν η μαγεία στη ζωή μας, και τότε που έφτανε το άκουσμα για να πλάσει η φαντασία μας χίλιες εικόνες (μπορεί μια εικόνα χίλιες λέξεις αλλά... μια λέξη, πόσα χρώματα;). Τότε που τα ραδιόφωνα ήταν για την επαρχιώτικη ζωή μας ο δρόμος για τον μακρινό κόσμο, τα μεγάλα αστικά κέντρα, τα κέντρα εξουσίας, τους ναούς της τέχνης αλλά και τα μεγάλα τ΄ άπιαστα….Σήμερα` η ακρόαση είναι προσιτή σε όλους. Σε αντίθεση με την εικόνα την οποία πληρώνουμε ακριβά. Και η μεν συνδρομητική εικόνα είναι θέμα επιλογής. Θέλεις; πληρώνεις!
Δεν θέλεις; δεν πληρώνεις! Στη κρατική όμως; Θέλεις, δεν θέλεις ο λογαριασμός έρχεται στην ώρα του! Έχεις, δεν έχεις τηλεόραση! Έχεις δεν έχεις ραδιόφωνο. Ελληνική Ραδιοφωνία – Τηλεόραση (γνωστή και ως ΕΡΤ) είναι αυτή. Πολλοί προσπάθησαν να μη πληρώσουν και …έμειναν στα σκοτάδια! Συνέδεσαν την ΕΡΤ με τη ΔΕΗ και άμα δεν πληρώσεις την πρώτη σου αλλάζει τα φώτα η δεύτερη! Μέχρι και η Μελίνα Μερκούρη, παρά την προσπάθειά της, υπέκυψε! Ίσως να είναι και η μοναδική φορά που υπέκυψε σ΄ αυτόν τον εκβιασμό η Μεγάλη αξέχαστη Μελίνα.Που τα θυμήθηκα όλα αυτά; Από μια ταχυδρομική επιταγή του«ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑΣ» του 1950 που κάποιος φίλος ανακάλυψε ξεχασμένη σε συρτάρι με παραπεταμένα και ξεχασμένα χαρτιά.
Και τότε – πριν από 60 και πλέον χρόνια - όταν η γλυκιά μελωδία του τσοπανάκου γαργαλούσε τα αφτιά των ακροατών, όταν το ραδιόφωνο ήταν είδος πολυτελείας σε ανεπάρκεια και η κατοχή του κουτιού που «μιλούσε και τραγουδούσε» ήταν στοιχείο ευμάρειας, το χαράτσι υπήρχε. Δεκάδες χρόνια πριν, δεκάδες Κυβερνήσεις άλλαξαν. Το χαράτσι όμως της Ε.Ι.Ρ. (σήμερα Ε.Ρ.Τ.) παραμένει! . Η απόδειξη αυτή αντιπροσωπεύει ποσό 30.000 δραχμών συν 600 δραχμές χαρτόσημο (και το χαρτόσημο είναι αθάνατο) δηλαδή 10.000 δραχμές η μηνιαία συνδρομή συν 200 δραχμές το χαρτόσημο για κάθε κάτοχο ραδιόφωνου. Και όχι μόνο πλήρωναν οι κάτοχοι ραδιοφώνου το χαράτσι αλλά ήταν υποχρεωμένοι να πηγαίνουν στο ταχυδρομείο και να στέλνουν τη σχετική επιταγή στην Ε.Ι.Ρ.
Στο πίσω μέρος της απόδειξης – επιταγής υπάρχουν εκτενείς «ΟΔΗΓΙΑΙ – ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ», που αξίζει κάποιες από αυτές να τις προσέξουμε:
« 1) Οι το πρώτον καθιστάμενοι συνδρομηταί, εγγράφονται από της αρχής του μηνός καθ΄ ον εκτήθη η συσκευή. Οι παραιτούμενοι διαγράφονται από της 1ης του επομένου της δηλώσεως των περί παραιτήσεως μηνός….» . Τότε πλήρωναν μόνο όσοι είχαν τη τύχη να κατέχουν το μαγικό κουτί! Σήμερα πληρώνουν οι πάντες. Αρκεί να υπάρχει στο σπίτι ή στο γραφείο ή στο υπόγειο ή στον ακάλυπτο ηλεκτρική μπρίζα και το χαράτσι είναι παρόν και απαιτητό!
«2) Συνδρομηταί πωλούντες την συσκευή των και μη γνωρίζοντες τούτο εγγράφως εις το Ίδρυμα το βραδύτερον εντός 10/ημέρου από της πωλήσεως, υποχρεούνται εις την καταβολήν της συνδρομής μέχρι ου ήθελον πράξει τούτο…». Σωστοί τότε.. γιατί σήμερα τη πετάς από το παράθυρο τη ριμάδα τη τηλεόραση και δεν έχεις δικαίωμα να κόψεις το χαράτσι!
«3) Οι κάτοχοι περισσοτέρων του ενός ραδιοφώνου υποχρεούνται εις την καταβολήν ισαρίθμων συνδρομών…». Να και ένα καλό σήμερα. Γεμάτα τα σπίτια από οθόνες και ραδιόφωνα αλλά το χαράτσι είναι ένα…. Ισότητα σε όλες τις συνδέσεις της ΔΕΗ, πλούσιες ,φτωχές, κουφές, στραβές!
«4) Οι αλλάσσοντες κατοικίαν ή μετακινούμενοι εις τας επαρχίας συναποκομίζοντες και την ραδιοφωνικήν αυτών συσκευήν, υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν εις το Ίδρυμα την νέαν διεύθυνσιν εντός 10 ημερών, διότι κινδυνεύουν να χαρακτηρισθούν ως λαθρακουσταί, ανευρισκόμενοι μεταγενεστέρως υπό των οργάνων ελέγχου…»! Την θέση των οργάνων ελέγχου των «λαθροακουστών» σήμερα πήρε η Α.Ε.Π.Ι. η οποία σε όποιο κατάστημα ή κέντρο ακούσει ή δει να παίζει ραδιόφωνο και τηλεόραση τρέχει και χαρατσώνει τον ιδιοκτήτη για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δημιουργών (άλλο χαράτσι και αυτό).
«5) Οι νέοι κάτοχοι πρέπει να συμπληρώσουν εις το πλησιέστερον ταχυδρομείο το οικείον έντυπον δηλώσεως ραδιοφώνου το βραδύτερον εντός 10/ημέρου από της κτήσεως, καθ΄ όσον μετά την προθεσμίαν ταύτην θα θεωρούνται λαθρακουσταί. Οι γενόμενοι λαθρακουσταί, αν δηλώσουν μόνοι των έστω και εκπροθέσμως το ραδιόφωνον και όχι όταν ανακαλυφθούν υπό των ελεγκτών, θα κριθούν επιεικώς…». Κάτι μου θυμίζει αυτό! Α΄΄΄ μου θυμίζει τα αυθαίρετα κτίσματα «δήλωσέ τα και σώστα…»!
«6) Συνδρομαί μη καταβαλλόμεναι εις τα ΤΤΤ Γραφεία ή εις τους εισπράκτορας του Ιδρύματος, εντός της τασσομένης προθεσμίας, επιβαρύνονται κατά Νόμον με πρόσθετο ποσοστό και εισπράττονται αναγκαστικώς κατά τον Νόμον περί εισπράξεων Δημοσίων Εσόδων» . Μια ζωή ο μπαμπούλας της Εφορείας… Και το κερασάκι στη τούρτα με την υπ΄ αριθμόν 7 οδηγία «Όλαι αι προς το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας απευθυνόμεναι αιτήσεις δηλώσεις ή επιστολαί δέον να ώσι χαρτοσημασμέναι ως αι αιτήσεις προς το Δημόσιον». Και όπως σε όλα έτσι και τότε στο ραδιόφωνο κάποιοι κάτοχοι ραδιοφώνων ήταν πιο ίσοι από τους υπολοίπους. Στην 8η οδηγία αναφέρεται: «Η καθορισθείσα έκπτωση 5ο/ο δια τους δημοσίους υπαλλήλους, υπαλλήλους Νομικών Προσώπων Δημ. Δικαίου, Πολιτικούς και Στρατιωτικούς Συνταξιούχους άρχεται από του επομένου διμήνου της καταθέσεως των δικαιολογητικών υπό των δικαιούχων, ουδέ δε αναδρομικώς».Τότε υπήρχε και λίγη λογική. Σε περίπτωση βλάβης, και εφ΄ όσον ο συνδρομητής επιθυμούσε τη διακοπή των συνδρομών μέχρι να επιδιορθωθεί το ραδιόφωνο, μπορούσε ο ιδιοκτήτης του ραδιοφώνου να καταθέσει σχετική δήλωση εις το Ίδρυμα «περί σφραγίσεως της συσκευής» και απαλλασσόταν της καταβολής της συνδρομής «…από της πρώτης του επομένου της καταθέσεως περί σφραγίσεως μηνός, ουχί δε και αναδρομικώς»! Επίσης σε περίπτωση απώλειας (κλοπής, πυρκαγιάς, κατάσχεσης κ.λ.π.) ραδιοφωνικής συσκευής, ο συνδρομητής υποχρεούτο με επιστολή του ή προσερχόμενος ο ίδιος εις το γραφείο του Ιδρύματος να εκθέσει την περίπτωσή του και να καταθέσει σχετική δήλωση, επιβεβαιωμένη από την Αστυνομία, διαφορετικά δεν απαλλασσόταν από τη καταβολή των συνδρομών. Αυτά και άλλα πολλά είχαν οι οδηγίες και πληροφορίες των εντύπων αποδείξεων του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.
Όλα αυτά βέβαια τότε, τις δεκαετίες του 1940, του 1950 και του 1960. Σήμερα όλα έχουν αλλάξει. Από το μονοπώλιο του Ε.Ι.Ρ. και της Υ.Ε.Ν.Ε.Δ. αργότερα, στους πειρατικούς σταθμούς, στον σταθμό του Πολυτεχνείου, το Γ΄ Πρόγραμμα του Χατζηδάκη, την ιδιωτική ραδιοφωνία και την απόλυτη ελευθερία και πολυφωνία σήμερα στα ερτζιανά.... Και μάλιστα χωρίς συνδρομές, λαθρακουστές, ελεγκτές και άλλα βαρίδια. Μένουν όμως οι αναμνήσεις. Με μια νοσταλγική γεύση. Σαν το παλιό καλό κρασί!