Σύντομα κανείς δεν θα θυμάται ότι ο πολύ καλός ηθοποιός Ντάνιελ Ντέι-Λιούις βρέθηκε για λίγες ώρες στον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης. Είναι ζήτημα χρόνου. Κανείς, όμως, δεν πρόκειται να ξεχάσει, για μερικούς αιώνες ακόμη τουλάχιστον, την επίσκεψη του Σίγκμουντ Φρόιντ στην Ακρόπολη.
Και αυτό γιατί ο πατέρας της ψυχανάλυσης φρόντισε να καταγράψει τι του συνέβη πάνω στον ιερό βράχο σε ένα από τα ωραιότερα κείμενα αυτο-ανάλυσης με τίτλο: «Μία διαταραχή της μνήμης στην Ακρόπολη».
Τι συνέβη, λοιπόν, στον Φρόιντ κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Ακρόπολη το καλοκαίρι του 1904;
Ο Φρόιντ αναφέρεται στο επεισόδιο της Ακρόπολης στην τελευταία του επιστολή προς τον μέχρι τότε φίλο του Ρομέν Ρολάν. Εκεί κάνει λόγο για μία πολύ ιδιόμορφη προσωπική εμπειρία του από την πρώτη του επίσκεψη στην Ακρόπολη, στην οποία είχε ανέβει συντροφιά με τον κατά 10 χρόνια νεότερο αδελφό του Αλεξάντερ.
Το επεισόδιο «διαταραχής της μνήμης» του Φρόιντ συνέβη ως εξής:
Αντικρύζοντας τον Παρθενώνα, ο Φρόιντ αντί να καταληφθεί από τον αναμενόμενο ενθουσιασμό και θαυμασμό, ένιωσε αντιθέτως να κυριεύεται από ένα εντεινόμενο αίσθημα, που ο ίδιος περιγράφει ως «παράξενο», «αλλόκοτο», σαν αυτό που έβλεπε μπροστά του να ήταν «πολύ καλό για να είναι αληθινό». Συγκεκριμένα, τον εξέπληττε τρομερά το γεγονός ότι κάτι για το οποίο είχε μάθει τόσα πολλά στο σχολείο πράγματι υπήρχε.
Ξαφνικά, ένιωσε να διχάζεται, να διαιρείται σε δύο διαφορετικά πρόσωπα: σε εκείνο που συνειδητοποιούσε εμπειρικά την πραγματική παρουσία του στο βράχο της Ακρόπολης και σε ένα άλλο που δυσκολευόταν να το πιστέψει, σαν να αρνιόταν την πραγματικότητα του γεγονότος ότι όντως βρισκόταν εκεί.
Προσπαθώντας να διαλευκάνει αυτό το αίσθημα «ξενικότητας» και αμφιλεγόμενης πραγματικότητας που τον είχε κυριεύσει, ο Φρόιντ κατέληξε ότι το ταξίδι του στην Αθήνα ήταν τελικά το αντικείμενο μιας επιθυμίας ανάμεικτης με ενοχή:
Επιθυμία γιατί από τα παιδικά του κιόλας χρόνια είχε ονειρευτεί ουκ ολίγες φορές να ταξιδέψει, να φύγει μακριά από τη μιζέρια, τη φτώχεια και τη στενομυαλιά της οικογενείας του.
Ενοχή γιατί, για τον Φρόιντ, το να ταξιδέψει στην Αθήνα σήμαινε ότι ξεπερνούσε τον πατέρα του, ο οποίος ήταν πολύ φτωχός για να ταξιδέψει, αλλά και πολύ αμόρφωτος για να δείξει ενδιαφέρον για τέτοια μέρη και θεάματα, όπως ο βράχος της Ακρόπολης.
Στο μυαλό του Φρόιντ, η Ακρόπολη σήμαινε ότι ξεπερνούσε οριστικά τον πατέρα του, ότι τον άφηνε πίσω του, κάτι ανεπίτρεπτο για το γιο:
«Εδώ φτάνουμε στη λύση του προβλήματος σχετικά με το ταξίδι μας από την Τριέστη στην Αθήνα. Μάλλον κάποια ενοχή θα πρέπει να μπλεκόταν με την ικανοποίησή μας ότι είχαμε φτάσει τόσο μακριά: κάτι έδειχνε ότι κάναμε λάθος, ότι παραβαίναμε κάτι που πολύ πρόωρα μας είχε απαγορευθεί. Κάτι που είχε να κάνει με την κριτική του παιδιού προς τον πατέρα του... Λες και η ουσία της επιτυχίας συνίστατο στο να φτάσει κανείς μακρύτερα από τον πατέρα του, πράγμα που παρέμενε εξαρχής απαγορευμένο».
Εκεί, στον ιερό βράχο της Ακρόπολης ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ψυχής, το λεγόμενο «Οιδιπόδειο σύμπλεγμα», αποκαλυπτόταν το 1904 στον γιο που επρόκειτο να γίνει πατέρας της ψυχανάλυσης...
Τι συνέβη, λοιπόν, στον Φρόιντ κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Ακρόπολη το καλοκαίρι του 1904;
Ο Φρόιντ αναφέρεται στο επεισόδιο της Ακρόπολης στην τελευταία του επιστολή προς τον μέχρι τότε φίλο του Ρομέν Ρολάν. Εκεί κάνει λόγο για μία πολύ ιδιόμορφη προσωπική εμπειρία του από την πρώτη του επίσκεψη στην Ακρόπολη, στην οποία είχε ανέβει συντροφιά με τον κατά 10 χρόνια νεότερο αδελφό του Αλεξάντερ.
Το επεισόδιο «διαταραχής της μνήμης» του Φρόιντ συνέβη ως εξής:
Αντικρύζοντας τον Παρθενώνα, ο Φρόιντ αντί να καταληφθεί από τον αναμενόμενο ενθουσιασμό και θαυμασμό, ένιωσε αντιθέτως να κυριεύεται από ένα εντεινόμενο αίσθημα, που ο ίδιος περιγράφει ως «παράξενο», «αλλόκοτο», σαν αυτό που έβλεπε μπροστά του να ήταν «πολύ καλό για να είναι αληθινό». Συγκεκριμένα, τον εξέπληττε τρομερά το γεγονός ότι κάτι για το οποίο είχε μάθει τόσα πολλά στο σχολείο πράγματι υπήρχε.
Ξαφνικά, ένιωσε να διχάζεται, να διαιρείται σε δύο διαφορετικά πρόσωπα: σε εκείνο που συνειδητοποιούσε εμπειρικά την πραγματική παρουσία του στο βράχο της Ακρόπολης και σε ένα άλλο που δυσκολευόταν να το πιστέψει, σαν να αρνιόταν την πραγματικότητα του γεγονότος ότι όντως βρισκόταν εκεί.
Προσπαθώντας να διαλευκάνει αυτό το αίσθημα «ξενικότητας» και αμφιλεγόμενης πραγματικότητας που τον είχε κυριεύσει, ο Φρόιντ κατέληξε ότι το ταξίδι του στην Αθήνα ήταν τελικά το αντικείμενο μιας επιθυμίας ανάμεικτης με ενοχή:
Επιθυμία γιατί από τα παιδικά του κιόλας χρόνια είχε ονειρευτεί ουκ ολίγες φορές να ταξιδέψει, να φύγει μακριά από τη μιζέρια, τη φτώχεια και τη στενομυαλιά της οικογενείας του.
Ενοχή γιατί, για τον Φρόιντ, το να ταξιδέψει στην Αθήνα σήμαινε ότι ξεπερνούσε τον πατέρα του, ο οποίος ήταν πολύ φτωχός για να ταξιδέψει, αλλά και πολύ αμόρφωτος για να δείξει ενδιαφέρον για τέτοια μέρη και θεάματα, όπως ο βράχος της Ακρόπολης.
Στο μυαλό του Φρόιντ, η Ακρόπολη σήμαινε ότι ξεπερνούσε οριστικά τον πατέρα του, ότι τον άφηνε πίσω του, κάτι ανεπίτρεπτο για το γιο:
«Εδώ φτάνουμε στη λύση του προβλήματος σχετικά με το ταξίδι μας από την Τριέστη στην Αθήνα. Μάλλον κάποια ενοχή θα πρέπει να μπλεκόταν με την ικανοποίησή μας ότι είχαμε φτάσει τόσο μακριά: κάτι έδειχνε ότι κάναμε λάθος, ότι παραβαίναμε κάτι που πολύ πρόωρα μας είχε απαγορευθεί. Κάτι που είχε να κάνει με την κριτική του παιδιού προς τον πατέρα του... Λες και η ουσία της επιτυχίας συνίστατο στο να φτάσει κανείς μακρύτερα από τον πατέρα του, πράγμα που παρέμενε εξαρχής απαγορευμένο».
Εκεί, στον ιερό βράχο της Ακρόπολης ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ψυχής, το λεγόμενο «Οιδιπόδειο σύμπλεγμα», αποκαλυπτόταν το 1904 στον γιο που επρόκειτο να γίνει πατέρας της ψυχανάλυσης...
πηγή