Συνήθως η εικόνα της αστυνομίας στη χώρα μας είναι ταυτισμένη με ό,τι πιο αναχρονιστικό και καταπιεστικό έχει γνωρίσει ο ελληνικός λαός, ιδίως όταν αναφερόμαστε στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου.
Κι όμως, στα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Αθήνα αναπτύχθηκε μια πολύ δυνατή οργάνωση αστυνομικών ενταγμένων στο ΕΑΜ, η οποία δεν δίστασε να κηρύξει απεργία για τη μαχητική διεκδίκηση των αιτημάτων του κλάδου... Η αλήθεια είναι ότι οι πληροφορίες για τη σημαντική αυτή κινητοποίηση είναι ελάχιστες (κάθε καινούργιο στοιχείο για το γεγονός είναι δεκτό), αλλά έστω και έτσι θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε αυτή την ξεχασμένη γωνιά της Iστορίας.
Μπαίνοντας οι γερμανοί στην Αθήνα φρόντισαν να περιορίσουν αμέσως τον οπλισμό του αστυνομικού σώματος στο ελάχιστο. Απαγορεύτηκε στους αστυνομικούς να κατέχουν ατομικά όπλα και επιτράπηκε να έχουν μαζί τους μόνο τα υπηρεσιακά περίστροφα με 12 φυσίγγια, ενώ στη δύναμη του σώματος έμειναν μόλις 20 αυτόματα όπλα με 50 παλαιά ντουφέκια μόνο για την εκπαίδευση των αστυνομικών. Όπως είναι κατανοητό, πολλά στελέχη της αστυνομίας ένιωσαν απλώς ότι άλλαξαν προϊστάμενο και υπηρέτησαν τη γερμανική διοίκηση και τις ντόπιες προδοτικές «κυβερνήσεις» με υπερβολικό ζήλο, ακόμα και όταν απέναντί τους βρίσκονταν έλληνες πατριώτες.
![]()
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Στολή της Ελληνικής βασιλικής χωροφυλακής 1915-1941.
Όμως ένα μεγάλο μέρος του αστυνομικού σώματος συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση είτε βγαίνοντας στο βουνό, είτε εντασσόμενο στις δυνάμεις του ΕΑΜ αστυνομικών, που πληροφορίες λένε ότι είχε φτάσει να έχει 1.700 μέλη σε σύνολο 3.500 αστυνομικών! Ας μην ξεχνάμε πως όσοι δεν συνεργάστηκαν με τον κατακτητή αντιμετώπιζαν και αυτοί τα ίδια προβλήματα επιβίωσης όπως ο υπόλοιπος ελληνικός λαός.
Έτσι τον Ιούνιο του 1943 οι αστυνομικοί των Αθηνών, αρνούμενοι την εξαθλίωση, κηρύσσουν απεργία, που πιστεύουμε ότι αποτελεί μοναδικό γεγονός σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη: «Από της 6ης πρωινής της 23ης Ιουνίου 1943 οι κατώτεροι αστυνομικοί υπάλληλοι των αστυνομικών διευθύνσεων Αθηνών και Πειραιώς κατέρχονται σε απεργία διαρκείας για την λύση των προβλημάτων τους».
«Σκασμός, αυθαδέστατε!»
Οι μέθοδοι δράσης των αστυνομικών ήταν δύο: οι κινητοποιήσεις, αλλά και η λευκή απεργία. Δημιουργείται Κεντρική Επιτροπή Αγώνα, η οποία συντάσσει τα αιτήματα του κλάδου, το πρόγραμμα δράσης και πηγαίνει στη συνάντηση που κανονίζεται την επόμενη κιόλας ημέρα με τον αρμόδιο «υπουργό» Ταβουλάρη.
![]()
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : O Άγγελος Έβερτ (1894- 30 Δεκεμβρίου 1970) ήταν αστυνομικός, διοικητής της Αστυνομίας Πόλεων της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της κατοχής, ενώ αργότερα διετέλεσε Αρχηγός του Σώματος.
Για να καταλάβετε τη σοβαρότητα των προσώπων που είχαν θέσεις στις προδοτικές αυτές κυβερνήσεις, διαβάστε την περιγραφή που κάνει για αυτή τη συνάντηση ο πρόεδρος της απεργιακής επιτροπής Χ. Παπαναστασίου: Οι απεργοί διατυπώνουν τα αιτήματά τους, ο «υπουργός» φωνάζει «είσαστε κομμουνιστές».
«Σ’ αυτή τη στιγμή ο πρωθυπουργός Ράλλης, που παρηκολούθη από την κλειδαρότρυπα του εγγύς εβρισκομένου δωματίου, ανοίγει την πόρτα αδιάφορος, και κάνοντας δήθεν ότι δεν γνωρίζει τίποτε, με ένα τσιγάρο στο στόμα απευθύνεται στον Ταβουλάρη και του λέγει:
– Δώσε μου φωτιά, Τάσο. Τι συμβαίνει; Τι είναι αυτοί;
– Είναι αστυνομικοί, απαντά ο υπουργός.
– Μήπως είναι από τους απεργούς; ερωτά ο Ράλλης.
– Οχι, κύριε πρόεδρε, είναι καλά παιδιά, είναι από εκείνους που δεν απείργησαν, απαντά ο Ταβουλάρης.
– Είπα κι εγώ, λέγει ο Ράλλης.
Ο αντιπρόσωπος των απεργών προχωρεί ένα βήμα εμπρός από την επιτροπή και σε υψηλό τόνο λέγει στον Ράλλη: “Διά την αποκατάστασιν της αλήθειας είμεθα υποχρεωμένοι, κύριε πρόεδρε, να σας αναφέρουμε ότι είμεθα απεργοί, εκπρόσωποι όλων των τμημάτων και υπηρεσιών της αστυνομικής διευθύνσεως και ότι η απεργία είναι καθολική. Φαίνεται ότι σας υποβάλλουν ψευδείς εκθέσεις και σας αποκρύπτουν την αλήθεια”. Επειδή το ύφος της ομιλίας ήτο έντονο και με χειρονομίες, το δε περιεχόμενο θαρραλέο, ο Ράλλης αλλόφρων πλησιάζει τον ομιλήσαντα και του λέγει: “Σκασμός, αυθαδέστατε, θα διατάξω την σύλληψίν σου”».
Η συνάντηση είναι άκαρπη και οι απεργοί στα πλαίσια των κινητοποιήσεών τους συναντούν και τον τότε αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, ο οποίος είναι φυσικά κατά της απεργίας και υπέρ της διατήρησης της «τάξης»: «Οι αστυνομικοί δεν πρέπει να απεργούνε γιατί είναι άνθρωποι του κρατικού μηχανισμού».
![]()
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τα «ευζωνικά τάγματα» ανέλαβαν το 1943-44 να συνδράμουν τον κατακτητή κατά της Αντίστασης. Από την τελετή στις 12.3.1944. Τα «ευζωνικά τάγματα» δεν είχαν σχέση ούτε με την Αστυνομία Πόλεων ούτε την Χωροφυλακή.
Εκπληκτική νίκη
Η απεργία φτάνει την τέταρτη ημέρα και οι αστυνομικοί από τη στιγμή που δεν εργάζονται παραδίδουν τα όπλα τους στις υπηρεσίες για να μην χαρακτηριστούν ένοπλοι αντάρτες. Μετά την έκτη ημέρα απεργίας άρχισαν να εμφανίζονται συμβιβαστικές προτάσεις και από τις δύο πλευρές, μέχρι που στις 30 Ιουνίου επήλθε η τελική συμφωνία μεταξύ «κυβέρνησης» και απεργών, οι οποίοι τελικά επέστρεψαν στα αστυνομικά τμήματα.
Η πρωτόγνωρη αυτή κινητοποίηση εδώ θα έφτανε στο τέλος της, αλλά η κατοχική «κυβέρνηση» δεν μπορούσε να αντέξει αυτό το «πισώπλατο» χτύπημα από μια υπηρεσία που θεωρούσε δεδομένο ότι θα ήταν πάντα στις διαταγές της, και αθετεί τη συμφωνία απολύοντας 450 κατώτερους αστυνομικούς που θεώρησε σαν πρωταίτιους της κινητοποίησης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η Κεντρική Επιτροπή Αγώνα να μετατραπεί σε Κεντρική Επιτροπή Eπαναφοράς των Aπολυμένων, και να ξεκινήσει νέος κύκλος κινητοποιήσεων.
![]()
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το έμβλημα της Αστυνομίας Πόλεων (1935-1970).
Ο νέος αυτός αγώνας κράτησε δύο μήνες και η επιστροφή στην υπηρεσία των 450 απολυμένων δεν ήταν μόνο μια συνδικαλιστική νίκη, αλλά ένας θρίαμβος του ΕΑΜ μέσα στην καρδιά του συστήματος.
Μπαίνοντας οι γερμανοί στην Αθήνα φρόντισαν να περιορίσουν αμέσως τον οπλισμό του αστυνομικού σώματος στο ελάχιστο. Απαγορεύτηκε στους αστυνομικούς να κατέχουν ατομικά όπλα και επιτράπηκε να έχουν μαζί τους μόνο τα υπηρεσιακά περίστροφα με 12 φυσίγγια, ενώ στη δύναμη του σώματος έμειναν μόλις 20 αυτόματα όπλα με 50 παλαιά ντουφέκια μόνο για την εκπαίδευση των αστυνομικών. Όπως είναι κατανοητό, πολλά στελέχη της αστυνομίας ένιωσαν απλώς ότι άλλαξαν προϊστάμενο και υπηρέτησαν τη γερμανική διοίκηση και τις ντόπιες προδοτικές «κυβερνήσεις» με υπερβολικό ζήλο, ακόμα και όταν απέναντί τους βρίσκονταν έλληνες πατριώτες.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Στολή της Ελληνικής βασιλικής χωροφυλακής 1915-1941.
Όμως ένα μεγάλο μέρος του αστυνομικού σώματος συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση είτε βγαίνοντας στο βουνό, είτε εντασσόμενο στις δυνάμεις του ΕΑΜ αστυνομικών, που πληροφορίες λένε ότι είχε φτάσει να έχει 1.700 μέλη σε σύνολο 3.500 αστυνομικών! Ας μην ξεχνάμε πως όσοι δεν συνεργάστηκαν με τον κατακτητή αντιμετώπιζαν και αυτοί τα ίδια προβλήματα επιβίωσης όπως ο υπόλοιπος ελληνικός λαός.
Έτσι τον Ιούνιο του 1943 οι αστυνομικοί των Αθηνών, αρνούμενοι την εξαθλίωση, κηρύσσουν απεργία, που πιστεύουμε ότι αποτελεί μοναδικό γεγονός σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη: «Από της 6ης πρωινής της 23ης Ιουνίου 1943 οι κατώτεροι αστυνομικοί υπάλληλοι των αστυνομικών διευθύνσεων Αθηνών και Πειραιώς κατέρχονται σε απεργία διαρκείας για την λύση των προβλημάτων τους».
«Σκασμός, αυθαδέστατε!»
Οι μέθοδοι δράσης των αστυνομικών ήταν δύο: οι κινητοποιήσεις, αλλά και η λευκή απεργία. Δημιουργείται Κεντρική Επιτροπή Αγώνα, η οποία συντάσσει τα αιτήματα του κλάδου, το πρόγραμμα δράσης και πηγαίνει στη συνάντηση που κανονίζεται την επόμενη κιόλας ημέρα με τον αρμόδιο «υπουργό» Ταβουλάρη.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : O Άγγελος Έβερτ (1894- 30 Δεκεμβρίου 1970) ήταν αστυνομικός, διοικητής της Αστυνομίας Πόλεων της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της κατοχής, ενώ αργότερα διετέλεσε Αρχηγός του Σώματος.
Για να καταλάβετε τη σοβαρότητα των προσώπων που είχαν θέσεις στις προδοτικές αυτές κυβερνήσεις, διαβάστε την περιγραφή που κάνει για αυτή τη συνάντηση ο πρόεδρος της απεργιακής επιτροπής Χ. Παπαναστασίου: Οι απεργοί διατυπώνουν τα αιτήματά τους, ο «υπουργός» φωνάζει «είσαστε κομμουνιστές».
«Σ’ αυτή τη στιγμή ο πρωθυπουργός Ράλλης, που παρηκολούθη από την κλειδαρότρυπα του εγγύς εβρισκομένου δωματίου, ανοίγει την πόρτα αδιάφορος, και κάνοντας δήθεν ότι δεν γνωρίζει τίποτε, με ένα τσιγάρο στο στόμα απευθύνεται στον Ταβουλάρη και του λέγει:
– Δώσε μου φωτιά, Τάσο. Τι συμβαίνει; Τι είναι αυτοί;
– Είναι αστυνομικοί, απαντά ο υπουργός.
– Μήπως είναι από τους απεργούς; ερωτά ο Ράλλης.
– Οχι, κύριε πρόεδρε, είναι καλά παιδιά, είναι από εκείνους που δεν απείργησαν, απαντά ο Ταβουλάρης.
– Είπα κι εγώ, λέγει ο Ράλλης.
Ο αντιπρόσωπος των απεργών προχωρεί ένα βήμα εμπρός από την επιτροπή και σε υψηλό τόνο λέγει στον Ράλλη: “Διά την αποκατάστασιν της αλήθειας είμεθα υποχρεωμένοι, κύριε πρόεδρε, να σας αναφέρουμε ότι είμεθα απεργοί, εκπρόσωποι όλων των τμημάτων και υπηρεσιών της αστυνομικής διευθύνσεως και ότι η απεργία είναι καθολική. Φαίνεται ότι σας υποβάλλουν ψευδείς εκθέσεις και σας αποκρύπτουν την αλήθεια”. Επειδή το ύφος της ομιλίας ήτο έντονο και με χειρονομίες, το δε περιεχόμενο θαρραλέο, ο Ράλλης αλλόφρων πλησιάζει τον ομιλήσαντα και του λέγει: “Σκασμός, αυθαδέστατε, θα διατάξω την σύλληψίν σου”».
Η συνάντηση είναι άκαρπη και οι απεργοί στα πλαίσια των κινητοποιήσεών τους συναντούν και τον τότε αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, ο οποίος είναι φυσικά κατά της απεργίας και υπέρ της διατήρησης της «τάξης»: «Οι αστυνομικοί δεν πρέπει να απεργούνε γιατί είναι άνθρωποι του κρατικού μηχανισμού».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τα «ευζωνικά τάγματα» ανέλαβαν το 1943-44 να συνδράμουν τον κατακτητή κατά της Αντίστασης. Από την τελετή στις 12.3.1944. Τα «ευζωνικά τάγματα» δεν είχαν σχέση ούτε με την Αστυνομία Πόλεων ούτε την Χωροφυλακή.
Εκπληκτική νίκη
Η απεργία φτάνει την τέταρτη ημέρα και οι αστυνομικοί από τη στιγμή που δεν εργάζονται παραδίδουν τα όπλα τους στις υπηρεσίες για να μην χαρακτηριστούν ένοπλοι αντάρτες. Μετά την έκτη ημέρα απεργίας άρχισαν να εμφανίζονται συμβιβαστικές προτάσεις και από τις δύο πλευρές, μέχρι που στις 30 Ιουνίου επήλθε η τελική συμφωνία μεταξύ «κυβέρνησης» και απεργών, οι οποίοι τελικά επέστρεψαν στα αστυνομικά τμήματα.
Η πρωτόγνωρη αυτή κινητοποίηση εδώ θα έφτανε στο τέλος της, αλλά η κατοχική «κυβέρνηση» δεν μπορούσε να αντέξει αυτό το «πισώπλατο» χτύπημα από μια υπηρεσία που θεωρούσε δεδομένο ότι θα ήταν πάντα στις διαταγές της, και αθετεί τη συμφωνία απολύοντας 450 κατώτερους αστυνομικούς που θεώρησε σαν πρωταίτιους της κινητοποίησης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η Κεντρική Επιτροπή Αγώνα να μετατραπεί σε Κεντρική Επιτροπή Eπαναφοράς των Aπολυμένων, και να ξεκινήσει νέος κύκλος κινητοποιήσεων.
.svg/220px-CoA_of_Greek_City_Police_(1935-1970).svg.png)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το έμβλημα της Αστυνομίας Πόλεων (1935-1970).
Ο νέος αυτός αγώνας κράτησε δύο μήνες και η επιστροφή στην υπηρεσία των 450 απολυμένων δεν ήταν μόνο μια συνδικαλιστική νίκη, αλλά ένας θρίαμβος του ΕΑΜ μέσα στην καρδιά του συστήματος.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Χωροφυλακή και Αστυνομία πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος κατά το Δεκεμβριανό κίνημα.
Στο κλίμα αυτού του ενθουσιασμού, πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η νίκη θα αλλάξει δομικά το μέλλον στη σχέση αστυνομίας - πολίτη, προβάλλοντας μια άλλη εικόνα των σωμάτων ασφαλείας μέσα από το παράνομο έντυπο της εποχής «Αστυνομικό Βήμα»:
«Η 8ήμερη απεργία μας δεν ήταν μονάχα ένας αγώνας για την ζωή μας, αλλά ήταν ένα κομμάτι του τιτάνιου αγώνα που διεξαγάγει ο Ελληνικός Λαός για τη ζωή του, για τη λευτεριά του. Με απεργίες, με διαδηλώσεις ματαίωσε την πολιτική επιστράτευση, ματαίωσε την κάθοδο των Βουλγάρων και βάζει καθημερινά μεγάλα εμπόδια στη διεξαγωγή του πολέμου στους Αξονίτες. Ο Ελληνικός Λαός μάς θεωρεί τώρα ένα κομμάτι του και ενθουσιάζεται για τους αγώνες μας και για τη στάση μας στις εκδηλώσεις του. Kαθήκον μας είναι να διαφωτίσουμε τους λίγους καθυστερημένους συναδέλφους μας».
Δυστυχώς αυτή η αλλαγή εκδημοκρατισμού της αστυνομίας δεν έγινε ποτέ και η τελευταία αποτέλεσε βασικό πυλώνα στο μετεμφυλιακό κράτος και παρακράτος της Δεξιάς.