Ο «Μικρός Ήρως» της καρδιάς μας από σήμερα 24 Φεβρουαρίου, που γιορτάζει τα γενέθλιά του και μπαίνει στον 60ο χρόνο της ζωής του, θα έχει το δικό του στέκι εδώ πέρα στην παρέα των blogs του “Δεινοθήσαυρου”.
Ο οικοδεσπότης του ο Dino ο Μικροηρωϊκός θα υποδέχεται με χαρά όλους εσάς που μεγάλωσαν μαζί του και όλους όσοι τον γνώρισαν στα κατοπινά χρόνια, είτε από τις αλλεπάλληλες επανεκδόσεις του ίσαμε το 2006, είτε από τα φυλαγμένα τεύχη των πατεράδων τους, αλλά και αγοράζοντας μεταχειρισμένα τεύχη των πρώτων του εκδόσεων από τον πάγκο κάποιου παλαιοβιβλειοπωλείου.
Οφείλω να ομολογήσω πως δεν γνώρισα τον “ Μικρό Ήρωα” από τα πρώτα του βήματα. Απλώς, έψαξα πίσω στις αρχές του, όταν τον γνώρισα και τον έκανα πρώτο ήρωα στις παιδικές μου αναγνωστικές προτιμήσεις. Από τότε κιόλας, στα τέλη της δεκαετίας του ’50, ήταν ένας ζωντανός περιοδικός θρύλος.
Η θεματολογία του blog θα είναι αυστηρά “μικροηρωϊκή”, ευκαιριακά και του ιστορικού πλαισίου του, και ο Dino θα περιμένει να φιλοξενήσει με ιδιαίτερη χαρά και τις δικές σας καταθέσεις αναμνήσεων από το περιοδικό που κάποτε σας χάρισε όμορφες στιγμές διαβάζοντάς το.
Η ύλη της πρώτης σελίδας μας θα ανανεώνεται κάθε Τρίτη, ημέρα που κυκλοφορούσε παραδοσιακά ο Μικρός Ήρως στα δεκαέξι χρόνια της έκδοσής του. Τουλάχιστο, θα προσπαθήσουμε να κρατήσουμε την παράδοση.
Κλείνοντας αυτή τη μικρή εισαγωγή, θα ήθελα να υπογραμμίσω πως το blog δεν υποκαθιστά, το επίσημο site του “Μικρού Ήρωα” που στήθηκε κάπου στο 2006, από τον “Περιοδικό Τύπο”, την διάδοχη εταιρεία που είχε εκδώσει τις τρεις πρώτες εκδόσεις του περιοδικού, και από τη Λέσχη του Μικρού Ήρωα. Απλώς, σήμερα, site και Λέσχη είναι πλέον ανενεργά. Δυστυχώς. Έτσι, στο μόνο σημείο στο οποίο υπάρχει, ίσως, μια κάποια υποκατάσταση, εδράζεται στην επιθυμία να προκαλεί ανακλήσεις ευχάριστων αναμνήσεων στο μερίδιο που του αναλογεί.
Αρχές του 1953. Η Ελλάδα βιώνει ακόμα τον απόηχο του Εμφυλίου Πολέμου, αν κι έχουν περάσει τριάμισι χρόνια από το επίσημο τέλος του. Η Ελλάδα, προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της από τον Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, μάλλον ξύνοντάς τις, παρά γλείφοντάς τις.
Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 1953… Στα περίπτερα, με τα λιγοστά έντυπα κρεμασμένα με μανταλάκια, οι περαστικοί στέκουν να διαβάσουν λαθραία το κυρίαρχο πρωτοσέλιδο των ολιγοσέλιδων εφημερίδων. Στα οκτάστηλά τους δεν υπάρχει η μεγάλη είδηση… Ακόμα και οι ειδήσεις για το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στον πόλεμο της Κορέας έχει περάσει στις μέσα σελίδες από καιρό. Η πληθωριστική δραχμή συνέχιζε τη σταθερή της ισοτιμία των… 15.000 δραχμών με το δολάριο (όχι για πολύ, αφού στις 9 Απριλίου θα υποτιμούταν κατά 50%), αν και οι μεγάλες συναλλαγές γινόταν με χρυσές λίρες Αγγλίας. Στην κυβέρνηση βρισκόταν ο “Ελληνικός Συναγερμός” με πρωθυπουργό τον στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο, ενώ για τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες ο Εμφύλιος θα αργούσε πολύ ακόμα για να λήξει.
Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 1953… Στα περίπτερα, με τα λιγοστά έντυπα κρεμασμένα με μανταλάκια, οι περαστικοί στέκουν να διαβάσουν λαθραία το κυρίαρχο πρωτοσέλιδο των ολιγοσέλιδων εφημερίδων. Στα οκτάστηλά τους δεν υπάρχει η μεγάλη είδηση… Ακόμα και οι ειδήσεις για το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στον πόλεμο της Κορέας έχει περάσει στις μέσα σελίδες από καιρό. Η πληθωριστική δραχμή συνέχιζε τη σταθερή της ισοτιμία των… 15.000 δραχμών με το δολάριο (όχι για πολύ, αφού στις 9 Απριλίου θα υποτιμούταν κατά 50%), αν και οι μεγάλες συναλλαγές γινόταν με χρυσές λίρες Αγγλίας. Στην κυβέρνηση βρισκόταν ο “Ελληνικός Συναγερμός” με πρωθυπουργό τον στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο, ενώ για τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες ο Εμφύλιος θα αργούσε πολύ ακόμα για να λήξει.
Στους κινηματογράφους α’ προβολής συνεχιζόταν το “Όσα παίρνει ο Άνεμος”, που δεν είχε προλάβει να παιχτεί προπολεμικά και πρωτόβγαινε στις αίθουσες ο “Σκαραμούς”, με τον Στιούαρτ Γκρέιντζερ, ο “Τρίτος Άνθρωπος” με τον Όρσον Γουέλς και μια άγνωστη σχεδόν σήμερα ελληνική ταινία-ντοκουμέντο επειδή είχε γυριστεί στην Κεφαλονιά λίγους μήνες πριν ο καταστρεπτικός σεισμός ισοπεδώσει την παλιά της αρχοντιά· το “Κλειδί της ευτυχίας”. Στα γήπεδα ο Παναθηναϊκός πανηγύριζε νίκη 2-0 επί της ΑΕΚ για το αθηναϊκό πρωτάθλημα της ΕΠΣΑ και τους υπόλοιπους φιλάθλους τους απασχολούσε ο κίνδυνος να μη διεξαγόταν αγώνες πρωταθλήματος την επόμενη Κυριακή εξαιτίας μιας απόφασης της ΕΠΟ. Στα καλλιτεχνικά είχε αρχίσει να ανεβαίνει ο πυρετός προετοιμασίας της δεύτερης διοργάνωσης των Καλλιστείων.
 |
| Χωρίς τη μεγάλη είδηση το πρωτοσέλιδο της Ελευθερίας στις 24 Φεβρουαρίου μολονότι αντι-πολιτευτικής εφημέριδας στην κυβέρνηση Παπάγου. |
 |
| Το ενδιαφέρον οκταστηλο πρωτοσέλιδο της Αθλητικής Ηχούς την ίδια μέρα αφορούσεμόνο στα ενδιαφέροντα των φιλάθλων. |
Αυτά ήταν τα κυριότερα νέα της ημέρας και οι ματιές των λαθραναγνωστών του περιπτέρου ταξίδεψαν στα αναρτημένα έντυπα για κάτι άλλο πιο ενδιαφέρον.
Αρκετών λαθραναγνωστών η ματιά τους εστιάζει σε ένα περιοδικό μικρού μεγέθους με χρωματιστό εξώφυλλο, του οποίου τον τίτλο δεν έχουν ξαναδεί. Δεν είναι ούτε ο “Υπεράνθρωπος”, ούτε ο “Γκαούρ-Ταρζάν”, μα ούτε και η “Μάσκα”, περιοδικά που κάποιοι τουλάχιστον γνωρίζουν.
Αρκετών λαθραναγνωστών η ματιά τους εστιάζει σε ένα περιοδικό μικρού μεγέθους με χρωματιστό εξώφυλλο, του οποίου τον τίτλο δεν έχουν ξαναδεί. Δεν είναι ούτε ο “Υπεράνθρωπος”, ούτε ο “Γκαούρ-Ταρζάν”, μα ούτε και η “Μάσκα”, περιοδικά που κάποιοι τουλάχιστον γνωρίζουν.
Από την έγχρωμη εικόνα του εξωφύλλου του, συμπεραίνουν ότι θα πρέπει να έχει σχέση με την πολύ πρόσφατη ελληνική ιστορία… Με την περίοδο της γερμανό-ιταλικής Κατοχής, από το τέλος της οποίας έχουν περάσει μόλις οκτώμισι ταραγμένα χρόνια.
Τι παριστάνει το εξώφυλλο; Έναν γιγαντόσωμο Γερμανό ναζί στρατιώτη με το μίσος αποτυπωμένο στο πρόσωπό του, φιγούρα απόλυτα αναγνωρίσιμη στον οποιονδήποτε ήταν πάνω από 15-16 χρονών, που μαστιγώνει απάνθρωπα μια πεσμένη γυναίκα, ενώ αυτή προστατεύει το μικρό κοριτσάκι της.
Είναι μια σκηνή φρίκης, νωπή στη μνήμη των περισσότερων.
Πίσω από τον Γερμανό, ένα αγόρι, το πολύ 15 χρονών, τού επιτίθεται με εντυπωσιακό άλμα, ενώ στο βάθος η Ακρόπολη υπογραμμίζει την ταυτότητα του αθηναϊκού, του ελληνικού χώρου γενικότερα… Στο πάνω μέρος του εξώφυλλου δεσπόζει ένας τεράστιος τίτλος με κόκκινα τετράγωνα γράμματα: ‘‘ΗΡΩΣ’’. Πλησιάζοντας κοντύτερα διαβάζουν και τον προσδιορισμό: ‘‘Ο μικρός’’…
‘‘Ο μικρός ΗΡΩΣ’’… Και στο κάτω μέρος του εξώφυλλου με καλλιγραφικά γράμματα ο τίτλος του πρώτου τεύχους: ‘‘Ελεύθερος Σκλάβος’’.
Τι παριστάνει το εξώφυλλο; Έναν γιγαντόσωμο Γερμανό ναζί στρατιώτη με το μίσος αποτυπωμένο στο πρόσωπό του, φιγούρα απόλυτα αναγνωρίσιμη στον οποιονδήποτε ήταν πάνω από 15-16 χρονών, που μαστιγώνει απάνθρωπα μια πεσμένη γυναίκα, ενώ αυτή προστατεύει το μικρό κοριτσάκι της.
Είναι μια σκηνή φρίκης, νωπή στη μνήμη των περισσότερων.
Πίσω από τον Γερμανό, ένα αγόρι, το πολύ 15 χρονών, τού επιτίθεται με εντυπωσιακό άλμα, ενώ στο βάθος η Ακρόπολη υπογραμμίζει την ταυτότητα του αθηναϊκού, του ελληνικού χώρου γενικότερα… Στο πάνω μέρος του εξώφυλλου δεσπόζει ένας τεράστιος τίτλος με κόκκινα τετράγωνα γράμματα: ‘‘ΗΡΩΣ’’. Πλησιάζοντας κοντύτερα διαβάζουν και τον προσδιορισμό: ‘‘Ο μικρός’’…
‘‘Ο μικρός ΗΡΩΣ’’… Και στο κάτω μέρος του εξώφυλλου με καλλιγραφικά γράμματα ο τίτλος του πρώτου τεύχους: ‘‘Ελεύθερος Σκλάβος’’.
 |
| Φανερά τα ίχνη των εξήντα χρόνων στο πρωτότυπο εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης, όταν μάλιστα χρησιμοποιήθηκε κατ'επανάληψη σε αναγνώσεις και σε δεκάδες αναπαραγωγές του για δημοσιογραφική χρήση. |
Η αντιθετική έννοια των λέξεων στον τίτλο του τεύχους προσδιορίζει με σαφήνεια αυτό, που οι αναγνώστες θα ήθελαν να διαβάσουν: Αντίσταση, αγώνα για την ελευθερία, τιμωρία του στυγνού κατακτητή… Και, γιατί όχι και εκδίκηση στα έργα του;
Είτε από περιέργεια και μνήμη της τραγικής και ηρωικής περιόδου, είτε από αθέλητο συνειρμό μεταξύ του τίτλου και της εν γένει κατάστασης στην ‘‘κηδεμονευόμενη’’ Ελλάδα, πόσοι άραγε εκείνη την Τρίτη αγόρασαν το τευχάκι με το φτηνό χαρτί πληρώνοντας το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό των… δύο ‘‘χιλιάδων’’ δραχμών;
Και πόσοι από αυτούς άραγε έκοψαν με ανυπομονησία τις διπλωμένες σελίδες του και άρχισαν να διαβάζουν, εκεί επί τόπου, τις πρώτες λέξεις, τις πρώτες φράσεις του αναγνώσματος, που έμελλε να γίνει θρύλος και σημείο αναφοράς μιας εποχής, συντροφεύοντας, τουλάχιστον, τρεις γενιές παιδιών στα επόμενα δεκαπέντε χρόνια;
«Είναι νύχτα. Μια ξάστερη γλυκιά ανοιξιάτικη νύχτα. Χιλιάδες ασημένια άστρα τρεμοπαίζουν γλυκά πάνω από την κοιμισμένη Αθήνα, σαν να προκαλούν τους κατοίκους της να βγουν έξω και να χαρούν την ομορφιά της νύχτας… Μα οι κάτοικοι της Αθήνας δεν βγαίνουν από τα σπίτια τους. Ξέρουν ότι μέσα στη γλυκιά νύχτα παραμονεύει ο θάνατος!.. Δεν είναι ελεύθεροι! Είναι σκλάβοι, που στενάζουν κάτω από την μπότα του σκληρού Γερμανού και το μαστίγιο του ηττημένου Ιταλού!.. Είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους και περιμένουν. Περιμένουν με αγωνία μήπως ακούσουν το χτύπημα του θανάτου, το χτύπημα των Γερμανών στην πόρτα τους!.. Και περιμένουν με λαχτάρα τη Μεγάλη Στιγμή, όταν πίσω από τα μαύρα σύννεφα της σκλαβιάς θα ξεπηδήσει ο ήλιος της Ελευθερίας!..»
Ήταν οι πρώτες 117 λέξεις ενός αναγνώσματος που θα έφτανε πάνω-κάτω τα έξι εκατομμύρια λέξεις ίσαμε την τελευταία τελεία του μετά από 15 χρόνια και τρεις μήνες.
Σήμερα, δεν ξέρουμε και, μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ, πόσοι ήταν εκείνοι οι πρώτοι αγοραστές και ταυτόχρονα αναγνώστες του περιοδικού. Όσοι κι αν ήταν, εκείνοι που τον ζήτησαν τις επόμενες μέρες, την επόμενη εβδομάδα ήταν, σίγουρα, περισσότεροι…
Στα αρκετά αναπάντητα ερωτήματα για τους λόγους, που αγοράστηκε το πρώτο τεύχος στέκει απέναντί τους μια απόλυτη βεβαιότητα: Ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ στα πρώτα του τεύχη στηριζόταν κυκλοφοριακά από αναγνώστες της εφηβικής και μετά-εφηβικής ηλικίας… Ήταν αυτοί, που είχαν βιώσει στην τρυφερή νηπιακή τους ηλικία τη φρίκη της Κατοχής.
![]()
Ο στόχος του εκδότη ήταν να έχει το περιοδικό του μια συνεχώς ανανεούμενη γερή βάση από αναγνώστες της προεφηβικής ηλικίας. Αλλά χωρίς να το επιδιώξει κατέκτησε και αναγνωστικό κοινό και μεγαλύτερης ηλικίας, ακόμα και ενήλικους, εξ ίσου φανατικούς αναγνώστες. Όσο για τους προ-έφηβους των κατοπινών χρόνων, τους έκανε να αναζητήσουν τα πρώτα τεύχη της ιστορίας. Γνώρισαν το περιοδικό από τους πιο μεγάλους τους, το ανακάλυψαν στα στοκ κάποιων ψιλικατζίδικων και πρακτορείων τύπου της επαρχίας, που σε πολλές περιπτώσεις δεν επέστρεφαν τα απούλητα τεύχη, αλλά τα κρατούσαν.
Είτε από περιέργεια και μνήμη της τραγικής και ηρωικής περιόδου, είτε από αθέλητο συνειρμό μεταξύ του τίτλου και της εν γένει κατάστασης στην ‘‘κηδεμονευόμενη’’ Ελλάδα, πόσοι άραγε εκείνη την Τρίτη αγόρασαν το τευχάκι με το φτηνό χαρτί πληρώνοντας το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό των… δύο ‘‘χιλιάδων’’ δραχμών;
Και πόσοι από αυτούς άραγε έκοψαν με ανυπομονησία τις διπλωμένες σελίδες του και άρχισαν να διαβάζουν, εκεί επί τόπου, τις πρώτες λέξεις, τις πρώτες φράσεις του αναγνώσματος, που έμελλε να γίνει θρύλος και σημείο αναφοράς μιας εποχής, συντροφεύοντας, τουλάχιστον, τρεις γενιές παιδιών στα επόμενα δεκαπέντε χρόνια;
«Είναι νύχτα. Μια ξάστερη γλυκιά ανοιξιάτικη νύχτα. Χιλιάδες ασημένια άστρα τρεμοπαίζουν γλυκά πάνω από την κοιμισμένη Αθήνα, σαν να προκαλούν τους κατοίκους της να βγουν έξω και να χαρούν την ομορφιά της νύχτας… Μα οι κάτοικοι της Αθήνας δεν βγαίνουν από τα σπίτια τους. Ξέρουν ότι μέσα στη γλυκιά νύχτα παραμονεύει ο θάνατος!.. Δεν είναι ελεύθεροι! Είναι σκλάβοι, που στενάζουν κάτω από την μπότα του σκληρού Γερμανού και το μαστίγιο του ηττημένου Ιταλού!.. Είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους και περιμένουν. Περιμένουν με αγωνία μήπως ακούσουν το χτύπημα του θανάτου, το χτύπημα των Γερμανών στην πόρτα τους!.. Και περιμένουν με λαχτάρα τη Μεγάλη Στιγμή, όταν πίσω από τα μαύρα σύννεφα της σκλαβιάς θα ξεπηδήσει ο ήλιος της Ελευθερίας!..»
Ήταν οι πρώτες 117 λέξεις ενός αναγνώσματος που θα έφτανε πάνω-κάτω τα έξι εκατομμύρια λέξεις ίσαμε την τελευταία τελεία του μετά από 15 χρόνια και τρεις μήνες.
Σήμερα, δεν ξέρουμε και, μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ, πόσοι ήταν εκείνοι οι πρώτοι αγοραστές και ταυτόχρονα αναγνώστες του περιοδικού. Όσοι κι αν ήταν, εκείνοι που τον ζήτησαν τις επόμενες μέρες, την επόμενη εβδομάδα ήταν, σίγουρα, περισσότεροι…
Στα αρκετά αναπάντητα ερωτήματα για τους λόγους, που αγοράστηκε το πρώτο τεύχος στέκει απέναντί τους μια απόλυτη βεβαιότητα: Ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ στα πρώτα του τεύχη στηριζόταν κυκλοφοριακά από αναγνώστες της εφηβικής και μετά-εφηβικής ηλικίας… Ήταν αυτοί, που είχαν βιώσει στην τρυφερή νηπιακή τους ηλικία τη φρίκη της Κατοχής.
Αρκετά παιδιά, τουλάχιστον μια φορά, έφθασαν ίσαμε το… κρησφύγετο του “Μικρού Ήρωα” επισκεπτόμενα το ‘‘Ελ Ντοράντο’’ τους στο υπόγειο της οδού Λέκκα 22 για να προμηθευτούν παλιότερα τεύχη… Τα παιδιά της επαρχίας θα ενημερώνονταν μέσω της στήλης του ‘‘Ταχυδρομείου’’, ότι τα παλαιότερα τεύχη που ζήτησαν, εστάλησαν.
Στη στρατηγική της ανανέωσης της δεξαμενής νέων σε ηλικία αναγνωστών εντάχθηκαν και οι επανεκδόσεις του. Εννιά χρόνια μετά το πρώτο το τεύχος, η “Ανατύπωση” φέρνει νέους αναγνώστες από τη μια μεριά και γνωρίζω από την άλλη τα πρώτα τεύχη του αφηγήματος σε όσους δεν είχαν κατορθώσει να τα βρουν. Η “Τρίτη Έκδοση” το 1965, είναι μια προσπάθεια βαθειάς ανανέωσης του αναγνωστικού κοινού.
Τρεις “Μικροί Ήρωες” ισάριθμών αναγνωστικών γενιών ταυτόχρονα κάθε βδομάδα στο περίπτερο!
Το ότι αρχικά διαβάζεται από παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, εφήβους κατά κύριο λόγο, αποδεικνύεται και από το γεγονός, ότι πριν ακόμα συμπληρωθούν οι δύο πρώτοι μήνες της κυκλοφορίας του, στο 15ο τεύχος συγκεκριμένα, ο συγγραφέας του, ο ‘‘Θάνος Αστρίτης’’ (κανένας τότε δεν ήξερε, ότι επρόκειτο για ψευδώνυμο του δημοσιογράφου Στέλιου Ανεμοδουρά), δίνει εντολή στον εικονογράφο του αναγνώσματος, τον ‘‘Byron’’ (Βύρωνα Απτόσογλου) να ανασχεδιάσει τα χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών.
Κυριολεκτικά ‘‘εν μία νυκτί’’ ο Γιώργος Θαλάσσης/ Παιδί-Φάντασμα και ο Σπίθας ‘‘μεγαλώνουν’’ κατά τέσσερα με πέντε χρόνια τουλάχιστον. Από δέκα τριών- δέκα τεσσάρων χρονών αποκτούν σωματική διάπλαση, χαρακτηριστικά και συμπεριφορά εικοσάρηδων. Η Κατερίνα θα ‘‘ενηλικιωθεί’’ σε μερικά τεύχη αργότερα, όταν θα μπει κι αυτή σε ενεργή αντιστασιακή δράση.
Η αλλαγή επιδρά καταλυτικά στην καθιέρωση του περιοδικού. Στο πρόσωπο του μεγαλωμένου, πια, εικαστικά Γιώργου Θαλάσση τα αγόρια της προεφηβικής ηλικίας βρίσκουν το ιδανικό πρότυπο, στο οποίο θα ήθελαν να μοιάσουν, καθώς κι αυτά θα μεγάλωναν, ενώ τα αγόρια της εφηβείας αποδέχονται τα κατορθώματα ενός συνομηλίκου τους, ή λίγο μεγαλύτερου τους, πράγμα που δεν θα αποδέχονταν για κάποιον μικρότερό τους.
Ταυτόχρονα, αρχίζουν οι πρώτες αρνητικές, έως εχθρικές, αντιδράσεις από το περιβάλλον των μικρών αναγνωστών. Γονείς, κηδεμόνες και δάσκαλοι κατατάσσουν τον ‘‘Μικρό Ήρωα’’ στα… επιβλαβή (!) για τη νεολαία έντυπα. Απαγορεύουν την αγορά του, ‘‘κατάσχουν’’ και ξεσκίζουν όσα τεύχη πέφτουν στα χέρια τους.
Οι μικροί αναγνώστες του αρχίζουν τη δική τους αντίσταση «…κι από την άλλη του πατέρα η φωνή ‘‘…Νομίζω πως τον κρύβεις στην κουζίνα.. Εσύ να παίζεις με τον θάνατο κρυφτό κι αυτός να σχίζει τα τεύχη τα κρυμμένα…Μη σε τρομάζει το διπλό κυνηγητό.. Εσύ τους Γερμανούς κι αυτός εμένα….», όπως τραγούδησε πολύ εύστοχα ο Λουκιανός Κηλαηδόνης στην πανέμορφη νοσταλγική μπαλάντα του, ανεπίσημο ‘‘ύμνο’’, πια, των απανταχού ‘‘Μικροηρωϊκών’’.
Κρύβουν τον ‘‘θησαυρό’’ τους, τον δανείζουν σε φίλους με λιγότερο αυστηρούς γονείς, τον διαβάζουν ‘‘δίκην’’ κρυφού σχολειού.
![]()
![]()
Ο Στέλιος Ανεμοδουράς προτρέπει τους μικρούς αναγνώστες του, αντί να κάνουν ‘‘παράνομη’’ παθητική αντίσταση στη θέληση των κηδεμόνων τους, να τους δίνουν το τεύχος από μόνοι τους ζητώντας τους, πριν το σκίσουν, να το διαβάσουν πρώτα. Το αποτέλεσμα θα πρέπει να ήταν εντυπωσιακό. Ο ίδιος ο Στέλιος Ανεμοδουράς, σε κάποια τηλεοπτική του συνέντευξη, αποκάλυψε, ότι μετά την ανάγνωση του περιοδικού, οι περισσότεροι γονείς (κυρίως πατεράδες) έγιναν φανατικοί αναγνώστες του ‘‘Μικρού Ήρωα’’ αγοράζοντας στο εξής οι ίδιοι το περιοδικό για τα παιδιά τους και με το πρόσχημα της… προληπτικής λογοκρισίας, το διάβαζαν αυτοί πρώτοι!..
Έτσι, κάτω από ένα ιδιότυπο καθεστώς, που ισορροπούσε ανάμεσα στην αναγνωστική νομιμότητα και στην αναγνωστική παρανομία, ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ απογειώνεται κυκλοφοριακά με τα μέτρα και τα δεδομένα της κυκλοφορίας των περιοδικών εκείνης της εποχής.
Ο αριθμός αναγνωστών ανά τεύχος φτάνει σε πολλαπλάσια νούμερα του αντίστοιχου εβδομαδιαίου τιράζ. Τα τεύχη εξαντλούνται, σχεδόν από την Τρίτη, πρώτη μέρα κυκλοφορίας, ενώ πολλά περίπτερα και ψιλικατζίδικα στις γειτονιές δεν κάνουν επιστροφές των μη πωληθέντων τευχών προτιμώντας να έχουν ένα σεβαστό στοκ παλαιοτέρων τευχών, προκειμένου να εξυπηρετούν τους συνεχώς νεοεισερχόμενους αναγνώστες.
Το κλείσιμο πολλών παλιών συνοικιακών και επαρχιακών ψιλικατζίδικων στη δεκαετία του ’70 τροφοδότησε τα βιβλιοπαλαιοπωλεία με χιλιάδες αμεταχείριστα τεύχη του ‘‘Μικρού Ήρωα’’.
![]()
Σαν παρένθεση να σημειωθεί, ότι το θέμα και το ιστορικό πλαίσιο δράσης του ‘‘Μικρού Ήρωα’’ δεν ήταν πρωτόφαντο, χωρίς να σημαίνει, πως το ό,τι σχετικό είχε προϋπάρξει, αποτέλεσε και την πηγή έμπνευσής του. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’40 η ‘‘Φροϋλάιν Γκοστ’’, μια νεαρή Ελληνίδα συμμαχική κατάσκοπος, ανάγνωσμα που έγραφε ο Νίκος Μαράκης σε συνέχειες στο περιοδικό ‘‘Μάσκα’’, ήταν αρκετά γνωστή και δημοφιλής ηρωίδα, όπως γνωστός ήταν και ο μικρός σαλταδόρος και γαβριάς ‘‘Πιτσιρίκος’’ επιφυλλίδα, επίσης, στη ‘‘Μάσκα’’, που το 1954 προσπάθησε, ανεπιτυχώς, για λίγα τεύχη από το ομώνυμό του περιοδικό να γίνει το ‘‘αντίπαλο δέος’’ στον ‘‘Μικρό Ήρωα’’. Στην ίδια ομάδα των πριν από τον ‘‘Μικρό Ήρωα’’ ηρώων της Αντίστασης συμπεριλαμβάνονται και δυο αφηγήματα του Ι.Β. Ιωαννίδη με πλαίσιο την Κατοχή: ‘‘Οι Μικροί Ήρωες’’ στο περιοδικό ΠΑΜΕΜ το 1946 και ο ‘‘Αλέξης Δαφνομήλης’’, μυθιστόρημα που έγραψε ο Ι.Β. Ιωαννίδης το 1952 με πρωταγωνιστή έναν μικρό ήρωα της Κατοχής, χωρίς ωστόσο την περιπετειώδη δράση του Παιδιού-Φάντασμα. Τέλος, η προβολή της ταινίας του Γκρεγκ Τάλλας ‘‘Ξυπόλυτο Τάγμα’’, με θέμα της μια ομάδα από μικρούς γαβριάδες στα χρόνια της Κατοχής, συμπίπτει χρονικά με την έκδοση του ‘‘Μικρού Ήρωα’’.
![]()
Αν η αποδοχή του αναγνώσματος από γονείς, κηδεμόνες και δασκάλους ήταν μια κατάσταση που αντιμετωπίστηκε και ξεπεράστηκε σε μεγάλο βαθμό, η τήρηση των ισορροπιών σε ένα άλλο μέτωπο, πιο ουσιαστικό και πιο σημαντικό για την επιβίωση του περιοδικού, υπήρξε ένας συνεχής αγώνας του συγγραφέα και εκδότη του σε όλα τα χρόνια της κυκλοφορίας του.
Στη στρατηγική της ανανέωσης της δεξαμενής νέων σε ηλικία αναγνωστών εντάχθηκαν και οι επανεκδόσεις του. Εννιά χρόνια μετά το πρώτο το τεύχος, η “Ανατύπωση” φέρνει νέους αναγνώστες από τη μια μεριά και γνωρίζω από την άλλη τα πρώτα τεύχη του αφηγήματος σε όσους δεν είχαν κατορθώσει να τα βρουν. Η “Τρίτη Έκδοση” το 1965, είναι μια προσπάθεια βαθειάς ανανέωσης του αναγνωστικού κοινού.
 |
| Παρατηρώντας και συγκρίνοντας τα χαρακτηριστικά του Παιδιού-Φάντασμα σε αυτό με το πιο πάνω εξώφυλλο, διαπιστώνεται μια ολοφάνερη διαφοροποίηση στα χαρακτηριστικά του από το ένα τεύχος στο άλλο. Είναι επειδή, κυριολεκτικά εν μια νυκτί αποφασίστηκε η ενηλικίωσή του, για λόγους που είχαν να κάνουν με το ηλικιακό target group στο οποίο στόχευαν οι πωλήσεις. |
Το ότι αρχικά διαβάζεται από παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, εφήβους κατά κύριο λόγο, αποδεικνύεται και από το γεγονός, ότι πριν ακόμα συμπληρωθούν οι δύο πρώτοι μήνες της κυκλοφορίας του, στο 15ο τεύχος συγκεκριμένα, ο συγγραφέας του, ο ‘‘Θάνος Αστρίτης’’ (κανένας τότε δεν ήξερε, ότι επρόκειτο για ψευδώνυμο του δημοσιογράφου Στέλιου Ανεμοδουρά), δίνει εντολή στον εικονογράφο του αναγνώσματος, τον ‘‘Byron’’ (Βύρωνα Απτόσογλου) να ανασχεδιάσει τα χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών.
Κυριολεκτικά ‘‘εν μία νυκτί’’ ο Γιώργος Θαλάσσης/ Παιδί-Φάντασμα και ο Σπίθας ‘‘μεγαλώνουν’’ κατά τέσσερα με πέντε χρόνια τουλάχιστον. Από δέκα τριών- δέκα τεσσάρων χρονών αποκτούν σωματική διάπλαση, χαρακτηριστικά και συμπεριφορά εικοσάρηδων. Η Κατερίνα θα ‘‘ενηλικιωθεί’’ σε μερικά τεύχη αργότερα, όταν θα μπει κι αυτή σε ενεργή αντιστασιακή δράση.
Η αλλαγή επιδρά καταλυτικά στην καθιέρωση του περιοδικού. Στο πρόσωπο του μεγαλωμένου, πια, εικαστικά Γιώργου Θαλάσση τα αγόρια της προεφηβικής ηλικίας βρίσκουν το ιδανικό πρότυπο, στο οποίο θα ήθελαν να μοιάσουν, καθώς κι αυτά θα μεγάλωναν, ενώ τα αγόρια της εφηβείας αποδέχονται τα κατορθώματα ενός συνομηλίκου τους, ή λίγο μεγαλύτερου τους, πράγμα που δεν θα αποδέχονταν για κάποιον μικρότερό τους.
Ταυτόχρονα, αρχίζουν οι πρώτες αρνητικές, έως εχθρικές, αντιδράσεις από το περιβάλλον των μικρών αναγνωστών. Γονείς, κηδεμόνες και δάσκαλοι κατατάσσουν τον ‘‘Μικρό Ήρωα’’ στα… επιβλαβή (!) για τη νεολαία έντυπα. Απαγορεύουν την αγορά του, ‘‘κατάσχουν’’ και ξεσκίζουν όσα τεύχη πέφτουν στα χέρια τους.
 |
| 'Ενα άλλο στοιχείο στα πρώτα τεύχη, που είχε να κάνει με την εποχή, όπου ο Μικρός Ήρωας βρισκόταν στο πρώτα βήματα της εκδοτικής του πορείας και έχει σχέση με την πολιτική του εξωφύλλου είναι ότι σε κάθε σχεδόν τεύχος αυτής της περιόδου εμφαννί- ζεται Γερμανός ή Ιταλός ένστολος, ο οποίο κατατροπώνεται ή γελοιοποιείτα από το Παι- δί Φάντασμα καιτην πσρέα του. Τα οκτώμισι χρόνια που έχουν περάσι από την Απελευ- θέρωση δεν είναι καθόλου πολλά για να ξεχαστούν οι μισιτές στολές των κατακτητών. ΄ Αντίθετα, μάλλον ευφροσύνη θα προκαλούσαν τα συντριπτικά χτυπήματα που καταφέρ- νουν τα τρία Ελληνόπουλα στους κατακτητές της πατρίδσς τους |
Κρύβουν τον ‘‘θησαυρό’’ τους, τον δανείζουν σε φίλους με λιγότερο αυστηρούς γονείς, τον διαβάζουν ‘‘δίκην’’ κρυφού σχολειού.
Έτσι, κάτω από ένα ιδιότυπο καθεστώς, που ισορροπούσε ανάμεσα στην αναγνωστική νομιμότητα και στην αναγνωστική παρανομία, ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ απογειώνεται κυκλοφοριακά με τα μέτρα και τα δεδομένα της κυκλοφορίας των περιοδικών εκείνης της εποχής.
Ο αριθμός αναγνωστών ανά τεύχος φτάνει σε πολλαπλάσια νούμερα του αντίστοιχου εβδομαδιαίου τιράζ. Τα τεύχη εξαντλούνται, σχεδόν από την Τρίτη, πρώτη μέρα κυκλοφορίας, ενώ πολλά περίπτερα και ψιλικατζίδικα στις γειτονιές δεν κάνουν επιστροφές των μη πωληθέντων τευχών προτιμώντας να έχουν ένα σεβαστό στοκ παλαιοτέρων τευχών, προκειμένου να εξυπηρετούν τους συνεχώς νεοεισερχόμενους αναγνώστες.
Το κλείσιμο πολλών παλιών συνοικιακών και επαρχιακών ψιλικατζίδικων στη δεκαετία του ’70 τροφοδότησε τα βιβλιοπαλαιοπωλεία με χιλιάδες αμεταχείριστα τεύχη του ‘‘Μικρού Ήρωα’’.
Όσο και να φαίνεται υπερβολικό για ένα παιδικό ανάγνωσμα να εμπλέκεται στα γρανάζια μιας εμπαθούς πολιτικής αντιπαράθεσης, είναι πέρα για πέρα η πραγματικότητα ειδικά για ένα περιοδικό με το θέμα που είχε καταπιαστεί. Όπως και να είχε, “Μικρός Ήρως” έπρεπε να το αντιμετωπίσει. Στην ανεπίσημη, πλην όμως, καταλυτική λογοκρισία της ένθεν κι ένθεν μετά-εμφύλιας πολιτικής καχυποψίας δεν έπρεπε να δίνει λαβές, ότι ο αγώνας του Παιδιού-Φάντασμα ενάντια στον κατακτητή είχε και πολιτική απόκλιση. Το ιστορικό γεγονός, όμως, είναι ότι δυστυχώς η ιστορική πραγματικότητα υπήρξε επώδυνα διαφορετική. Η συχνά ένοπλη αντιπαράθεση αντιστασιακών οργανώσεων με διαμετρικά διαφορετική πολιτική ιδεολογία σημάδεψε με καταλυτική αρνητικότητα το έπος της Εθνικής Αντίστασης.
Σε μυθολογική παραπομπή, το ταξίδι του ‘‘Μικρού Ήρωα’’ κάθε εβδομάδα στα περίπτερα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (1953-1968), θύμιζε τόσο τις Συμπληγάδες πέτρες της ‘‘Αργούς’’, όσο και το δίδυμο Σκύλλα-Χάρυβδη της “Οδύσσειας”.
Αν και το ανάγνωσμα απομακρυνόταν από το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο της Εθνικής Αντίστασης, για λόγους ηθικούς σε μια εποχή διχασμού, ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ κατάφερε να περάσει ένα μήνυμα ενότητας και ενιαίας αντίστασης κατά του κατοχικού κατακτητή.
Τη γραμμή αυτή ο Στέλιος Ανεμοδουράς θα την κρατήσει απαρέγκλιτα από το πρώτο έως το τελευταίο τεύχος, αν και το καθεστώς του απριλιανού δικτατορικού καθεστώτος, πολύ θα ήθελε το ανάγνωσμα, τουλάχιστον στο διάστημα που κυκλοφόρησε μέσα στη δικτατορία, να αναδείκνυε με συγκεκριμένες αναφορές την αντιστασιακή δράση της μιας πλευράς. Και, ίσως, να πίεσε προς αυτήν την κατεύθυνση, ανεπιτυχώς ωστόσο, με το να υποχρεώνει τον συγγραφέα και εκδότη του ‘‘Μικρού Ήρωα’’ να υποβάλλει τα χειρόγραφα του αναγνώσματος κάθε βδομάδα προς έγκριση από την επιτροπή λογοκρισίας. Αλλά δεν ήταν η δικτατορία αυτή που υποχρέωσε το περιοδικό να κλείσει, όπως έχει αρκετές φορές ειπωθεί. Τούτο το τονίζουμε κατηγορηματικά.
Αυτά ως γενικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο κινήθηκε, καθιερώθηκε και διέγραψε την πορεία του ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ από τον Φεβρουάριο του 1953 έως και τον Μάιο του 1968, που έκλεισε ο πρώτος κύκλος της ιστορίας του. Ο κύκλος, που τον έκανε έναν από τους ‘‘μύθους’’ της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Σε μυθολογική παραπομπή, το ταξίδι του ‘‘Μικρού Ήρωα’’ κάθε εβδομάδα στα περίπτερα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (1953-1968), θύμιζε τόσο τις Συμπληγάδες πέτρες της ‘‘Αργούς’’, όσο και το δίδυμο Σκύλλα-Χάρυβδη της “Οδύσσειας”.
Αν και το ανάγνωσμα απομακρυνόταν από το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο της Εθνικής Αντίστασης, για λόγους ηθικούς σε μια εποχή διχασμού, ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ κατάφερε να περάσει ένα μήνυμα ενότητας και ενιαίας αντίστασης κατά του κατοχικού κατακτητή.
Τη γραμμή αυτή ο Στέλιος Ανεμοδουράς θα την κρατήσει απαρέγκλιτα από το πρώτο έως το τελευταίο τεύχος, αν και το καθεστώς του απριλιανού δικτατορικού καθεστώτος, πολύ θα ήθελε το ανάγνωσμα, τουλάχιστον στο διάστημα που κυκλοφόρησε μέσα στη δικτατορία, να αναδείκνυε με συγκεκριμένες αναφορές την αντιστασιακή δράση της μιας πλευράς. Και, ίσως, να πίεσε προς αυτήν την κατεύθυνση, ανεπιτυχώς ωστόσο, με το να υποχρεώνει τον συγγραφέα και εκδότη του ‘‘Μικρού Ήρωα’’ να υποβάλλει τα χειρόγραφα του αναγνώσματος κάθε βδομάδα προς έγκριση από την επιτροπή λογοκρισίας. Αλλά δεν ήταν η δικτατορία αυτή που υποχρέωσε το περιοδικό να κλείσει, όπως έχει αρκετές φορές ειπωθεί. Τούτο το τονίζουμε κατηγορηματικά.
Αυτά ως γενικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο κινήθηκε, καθιερώθηκε και διέγραψε την πορεία του ο ‘‘Μικρός Ήρως’’ από τον Φεβρουάριο του 1953 έως και τον Μάιο του 1968, που έκλεισε ο πρώτος κύκλος της ιστορίας του. Ο κύκλος, που τον έκανε έναν από τους ‘‘μύθους’’ της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Θα ακολουθήσουν κι άλλοι κύκλοι, που για αυτούς θα αναφερθούμε αργότερα αναλυτικά.
Και ένα κατατοπιστικό απόσπασμα για την ιστορία του Μικρού Ήρωα από την τηλεοπτική εκπομπή "Η Μηχανή του Χρόνου"που προβλήθηκε στην περίοδο 2006-2007
http://www.mixanitouxronou.gr/education-tv/gallery.html?videoid=31322567&start=60
Και ένα κατατοπιστικό απόσπασμα για την ιστορία του Μικρού Ήρωα από την τηλεοπτική εκπομπή "Η Μηχανή του Χρόνου"που προβλήθηκε στην περίοδο 2006-2007
http://www.mixanitouxronou.gr/education-tv/gallery.html?videoid=31322567&start=60