Λυκαβηττός – Δεξαμενή (Ιστορική Αναδρομή στην Αθήνα μας)

Με την αύρα και την δροσιά του Λυκαβηττού, αλλά και του ιστορικού βάρους της σύνδεσής της με τον αυτοκράτορα Αδριανό, όσο και με την εμπνευσμένη επέμβαση του Στρατιωτικού Συνδέσμου στα νεότερα χρόνια, η περιοχή της Δεξαμενής αποτελεί  μια απο τις επίζηλες περιοχές του κέντρου των Αθηνών. Η συνοικία ως Δεξαμενή ονοματοδοτήθηκε απο το περίφημο υδραγωγείο που είχε ξεκινήσει την κατασκευή του ο αυτοκράτορας Αδριανός και το αποπεράτωσε ο Αντωνίνος ο Ευσεβής τον 2-ο μ.Χ αιώνα. Κράτησε ωστόσο το όνομα Αδριάνειο. Το υδραγωγείο μάλιστα είχε μεγαλοπρεπή πρόσοψη με επιβλητικούς κίονες. Προϊόντος του χρόνου η Δεξαμενή χρησιμοποιούνταν όλο και λιγότερο και στα χρόνια της τουρκοκρατίας αχρηστεύθηκε τελείως. Προκειμένου μάλιστα να αντλήσουν απο αυτήν πολύτιμα οικοδομικά υλικά, ο Χασεκή την γκρέμισε και έχτισε το φερώνυμο με το όνομά του τείχος του Χασεκή. Στην οικοδόμηση του τείχους του Χασεκή, μέρος της πρόσοψης της Δεξαμένης, αποτέλεσε την «Μεσογείτικη» πόρτα του τείχους. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός, ότι οικοδομικά υπολείμματα της Δεξαμενής, υφίστανται και στην σύγχρονη κατασκευή. Απο τις χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες τώρα στο κοινωνικό πεδίο της Δεξαμενής, στα σύγχρονα χρόνια υπήρξε ο «άγιος» της ελληνικής γραμματολογίας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Διέμενε στην ευρύτερη περιοχή της, ενώ ήταν απο τους κεντρικότερους θαμώνες στα καφεναδάκια της Δεξαμενής. Άρρηκτα επίσης συνδεδεμένη ήταν η συνοικία με την κορυφαία στρατιωτικοκοινωνική παρέμβαση του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Στην Δεξαμενή συνεδρίαζαν παρασκηνιακά τα μέλη του Συνδέσμου, υπο τον ταγματάρχη Πακίτο  Ζυμπρακάκη, τον λοχαγό Κ. Σάρρο, τον λοχαγό Γ. Καραϊσκάκη, τον υπολοχαγό Χ. Χατζημιχάλη κ.α. προκειμένου με την σωστική για τον τόπο παρέμβασή τους – αντίπερα τότε στην κοινωνική παρακμή, το πτοημένο εθνικό γόητρο των Ελλήνων απο την οδυνηρή ήττα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, την χρεοκοπία με το περίφημο του Χαριλάου Τρικούπη «δυστυχώς επτωχεύσαμεν», αλλά και την απερίσταλτη αποσάθρωση του πολιτικού μας συστήματος – να προετοιμάσουν το έδαφος της έλευσης του μεγάλου Ελευθερίου Βενιζέλου, με το κίνημα στο Γουδί το 1909. Για τούτο εξάλλου μια απο τις οδούς της Δεξαμενής, φέρει τιμητικά το όνομα «Στρατιωτικού Συνδέσμου».

Πλατεία Δεξαμενής

Απο τα κεντρικά στοιχεία της ταυτότητας της Δεξαμενής, είναι η ομώνυμη Πλατεία Δεξαμενής, με σπουδαίες μνήμες απο τον πολιτισμό και την λογοτεχνία μας και αποτελώντας ορμητήριο της καλλιτεχνικής μας εκπόρευσης απο τις αρχές του 20-ου αιώνα. Η Πλατεία Δεξαμενής χαράκτηκε χωροταξικά το 1870. Διάστικτη απο πράσινο, λεύκες και αθάνατα. Ενώ η ηλεκτροδότησή της έγινε το 1902. Το τμήμα της πλατείας απο πάνω και εγγύτερα πρός τον Λυκαβηττό, με εξαίρεση τα καταλύμματα των βοσκών απο το Λιδωρίκι και των γαλατάδων, ήταν ακατοίκητο. Για τούτο εξάλλου είχε δοθεί στο τμήμα αυτό της Δεξαμενής, το όνομα «Κατσικάδικα». Το 1931 ο Δήμος προέβη στε μια πρωτόγνωρη για τα χρονικά πρωτοβουλία. Δημιούργησε στην Δεξαμενή μια πισίνα, τροφοδοτώντας την με θαλασσινό νερό, στην οποία έσπευδαν τα παιδιά της περιοχής για διασκέδαση. Προϊόντος του χρόνου όμως υποχωρούσε το πράσινο στο χώρο της Πλατείας και αλλοτριώνονταν ο πανέμορφος φυσικός χαρακτήρας της. Απο τα πιο χαρακτηριστικά στέκια της Πλατείας Δεξαμενής υπήρξαν δυο καφενεία στα οποία σύχναζαν και είχαν ταυτίσει το όνομά τους με αυτά, μερικοί απο τους σημαντικόττερους δημιουργούς της ελληνικής γραμματολογίας. Το πρώτο ήταν το καφενείο του Μπαρμπα Γιάννη που ξεκινίσε την λειτουργία του απο τον 19-ο αιώνα και το δεύτερο ήταν η «Τέρψις» ιδιοκτησίας του Σωτήρη Αργυρόπουλου, αντικρυστά απο το προηγούμενο. «Καθαρόαιμο» ωστόσο ως πρός την λογοτεχνική του φυσιογνωμία, ήταν το καφενείο του μπαρμπα Γιάννη. Είχε ζεστή ατμόσφαιρα που προσήλκυε λογοτέχνες, ενώ ακόμα πολύ φιλικότατες ήταν οι τιμές, που του αφαιρούσαν κάθε ελιτίστικο χαρακτήρα. Με την πάροδο του χρόνου το καφενείο αυτό έγινε το ήθικό έμβλημα της κοινωνικής ταυτότητας της Δεξαμενής. Θαμώνες του καφενείου που στην συντριπτική τους πλειονότητα ήταν και γείτονες στην συνοικία, αποτελούσαν οι επιφανέστερες φυσιογνωμίες των ελληνικών γραμμάτων της εποχής. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τους Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Γιάννη Βλοχογιάννη, Μ. Μητσάκη, Αγγ. Σικελιανό, Β. Δασκαλάκη, Μ. Αυγέρη, Ε. Αλεξίου, Σ. Μαυροειδή-Παπαδάκη, Απ. Μελαχοινό, Ν. Βέη, Ν. Λαπαθιώτη κ.α. Ήδη απο το 1907, η κίνηση στο καφενείο άρχισε να εγγίζει την ακμή της. Σε τούτο κατέτεινε το γεγονός ότι το καφενείο αποτέλεσε και το ορμητήριον των συγγραφέων του περιοδικού «Ηγησώ». Κυριώτεροι εκπρόσωποί του ήταν οι : Κ. Βάρναλης, Μ. Αυγέρης, Κ. Χρηστομάνος, Ν. Καρβούνης κ.α. Με την πάροδο του χρόνου αυτός ο κύκλος της Δεξαμενής, αναγορεύτηκε σε κυρίαρχο λογοτεχνικό ρεύμα. Χρόνια αργότερα και κατά μια περίεργη συγκυρία το καφενείο αυτό αγοράστηκε απο τον Σ. Αργυρόπουλο, ιδιοκτήτη του αντικρυστού «ανταγωνιστικού» καφενείου το οποίο γκρεμίστηκε. Με ένα ακόμη σημαντικό γεγονός για την ιστορία της λογοτεχνίας μας είναι συνδεδεμένο το καφενείο. Στον αύλειο χώρο του στην Δεξαμενή το 1906, ο Παύλος Νιρβάνας κατόρθωσε με την ιστορική του και σπάνια φωτογραφία στην ιστορία της λογοτεχνίας μας, να αποθανατίσει τον πατριάρχη της ελληνικής διηγηματογραφίας Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Στον χώρο επίσης της Πλατείας Δεξαμενής, υπήρχε και το καλοκαιρινό θέατρο «Παράδεισος» που ξεκίνησε τη λειτουργία του κατά τα έτη 1887-1896, περιλαμβάνοντας κυρίως στην θεματολογία του «κωμειδύλια». Με την έλευση του 20-ου αιώνα, στον χώρο του μικρού αυτού καλοκαιρινού θεάτρου έπαιζε ο Κονιτσιώτης κουκλοθέατρο, με χαρακτηριστική φιγούρα του τον «Πασχάλη», αλλά και ο καραγκιοζοπαίχτης Αντώνης Μόλλας, που εδραιώθηκε στον χώρο για πολλά χρόνια.

Ταβέρνα «Πάράδεισος»

Η ταβέρνα πρωτολειτούργησε το 1905 και ήταν ιδιοκτησίας του Μιχάλη Ματζαβελάκη.Έφερε το όνομα «Παράδεισος» απο το όνομα αντίστοιχου προηγουμένου κέντρου διασκεδάσεως, που είχε κλείσει. Η ταβέρνα αποτέλεσε στέκι σπουδαίων λογοτεχνών μας, όπως η Έλλη Αλεξίου, ο Ζήσης Σκάρος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη κ.α. Με το πέρασμα του χρόνου και μέχρι το 1940, το μαγαζί εξελίχθηκε σε πολυτελές στέκι συνάντησης επώνυμων στελεχών της αθηναϊκής κοινωνίας. Ο ιδιοκτήτης της Μιχάλης Ματζαβελάκης, υπήρξε κεντρικό πολιτικό στέλεχος και προσωπικός φίλος του μεγάλου Ελευθερίου Βενιζέλου. Τα χρόνια εκείνα είχε αναλάβει με τις υψηλές πολιτικές του διασυνδέσεις, την εκτύπωση μερικών σχολικών βιβλίων, αλλά και άλλων κρατικών εντύπων.Το γεγονός αυτό απογείωσε την εκδοτική του επιχείρηση και τον εξακόντισε οικονομικά. Ενδεικτικό είναι μάλιστα το γεγονός, ότι είχε εκδώσει και δυο αναγνωστικά της Γαλάτειας Καζαντζάκη.

Πολυκατοικία Μιχάλη Ματζαβελάκη

Με την κατεδάφιση της ταβέρνας ο «Παράδεισος» ο Μιχάλης Ματζαβελάκης οικοδόμησε στα χρόνια του μεσοπολέμου, την πρώτη πολυκατοικία στον χώρο της Δεξαμενής. Αρχικά έκτισε μια διώροφη κατοικία για τις οικογενειακές του ανάγκες, αλλά απο το 1930 και εντεύθεν και σε σχέδια του αρχιτέκτονα Α. Γεωργιάδη, προσέθετε ορόφους δίπλα και πάνω απο την αρχική του οικοδομή. Απο απόψεως κοινωνικής διαστρωμάτωσης η πολυκατοικία με τους διαφορετικής κοινωνικής καταγωγής ενοίκους της, ήταν μια βαβέλ, γι αυτό και την αποκαλούσαν «Quartier latin», ενώ είχε ακόμα και τους χαρακτηρισμούς «Καραβάν Σεράι», ή «Σεράι». Άρκετές ακόμα αρχιτεκτονικές και αισθητικές επεμβάσεις εδέχετο το κτίριο και μεταπολεμικά. 

Το 1974 η πολυκατοικία κατεδαφίστηκε και στην θέση της οικοδομήθηκε το ξενοδοχείο «Saint George Lycabettus», με ιδιοκτήτη πάντα την οικογένεια Ματζαβελάκη, που πρωταγωντίστησε συνάμα και στο πεδίο του αθλητισμού. Η οικογένεια Ματζαβελάκη είχε στην ιδιοκτησία της την λαοφιλή ομάδα της Αθήνας, τον Παναθηναϊκό και απο αυτή την αγόρασε την δεκαετία του ΄80,

 η οικογένεια Βαρδινογιάννη.