KΥΨΕΛΗ H γειτονιά των Εθνών

Αν και μία από τις πολυπληθέστερες συνοικίες του πλανήτη, η Κυψέλη είναι σχετικά καινούργια. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ήταν η κοντινή εξοχή των Αθηναίων, με αγροκτήματα και διάσπαρτες επαύλεις. Η ρυμοτόμηση της Πατησίων και η επέκταση του σχεδίου πόλης, σε συνδυασμό με τις αποξηράνσεις ρεμάτων και χειμάρρων, σταδιακά την αστικοποιούν. Μέχρι τον Μεσοπόλεμο, γύρω από την Πατησίων έχουν χτιστεί διώροφες και τριώροφες μονοκατοικίες μεγαλοαστών και εύπορων μεσοαστών, ενώ τη δεκαετία του '30 κατασκευάζονται οι πρώτες μεγαλοπρεπείς πολυκατοικίες. Το '50 και το '60, η Κυψέλη εξελίσσεται σε σικ σημείο συνάντησης, με επίκεντρο την «αθηναϊκή Βία Βένετο», τη Φωκίωνος Νέγρη. Δημιουργούνται σινεμά, όπως το Αελλώ και το Κυψελάκι, θέατρα, όπως τα Ντορέ και Ριάλτο, νυχτερινά κέντρα και πολυτελή ζαχαροπλαστεία, ταβέρνες, αναψυκτήρια και μπαρ, τα οποία συγκεντρώνουν καλλιτέχνες, μουσικούς, ζεν πρεμιέ, επίδοξες στάρλετ, κοσμικούς αλλά και «τεντιμπόιδες».

 «Το Κολωνάκι μετακομίζει στην Κυψέλη», είναι το σύνθημα της εποχής: Στο «Σελέκτ», με το περίφημο παγωτό Σικάγο, συχνάζει ο Δαλιανίδης, ο Σακελλάριος, ο Αυλωνίτης και ο Γκιωνάκης, στον Φλόκα και στο Οριεντάλ πίνουν τον καφέ τους οι διάσημοι της εποχής.

 Οι ηθοποιοί μετά τις παραστάσεις και τις πρόβες τρώνε στη «Θράκα», στο «Παεζάνο» ή στη «Φαίδρα»: «Μια σκέτη από γιουβέτσι, δηλαδή χωρίς κρέας, παράγγελνε ο Κουν, διότι τότε δεν υπήρχαν και πολλά λεφτά», θυμάται ο Κώστας Καζάκος. Η Βουγιουκλάκη και ο Φρανκ Σινάτρα προτιμούν το «Au Revoir», στην Πατησίων, με τη διακόσμηση του Προβελέγγιου. Στην «Κουΐντα», τραγούδα ο άγνωστος τότε Λούτσιο Ντάλα. Στο «Ιγκλού» παίζει ο Ντέμης Ρούσσος πριν κάνει διεθνή καριέρα και εμφανίζεται ο Eρικ Κλάπτον όταν ακόμα ήταν άσημος. Η ατάκα «κορίτσια, ο Μπάρκουλης» φημολογείται ότι ειπώθηκε για πρώτη φορά σε πάροδο της Φωκίωνος.

Τη δεκαετία του '80, με τη σταδιακή απαξίωση του κέντρου, οι αστοί μετακομίζουν στα Βόρεια.

 Η Κυψέλη αρχίζει να παρακμάζει. «Κάθε χρόνο στη στάση του σχολικού που μας πήγαινε στο Κολέγιο υπήρχαν ολοένα και λιγότερα παιδάκια», αναφέρει ο Χρήστος Χωμενίδης. Από τα '90s στην περιοχή συρρέουν μετανάστες: Αφρικανοί, Ρουμάνοι, Πολωνοί, Αλβανοί, Σύριοι και Πακιστανοί, καταλαμβάνουν τα υπόγεια και τα ισόγεια στα οποία κάποτε διέμεναν επίδοξοι καλλιτέχνες. Πολλοί παραπονιούνται: Για τους ξένους, την εγκληματικότητα, τη βρωμιά, το πρόβλημα παρκαρίσματος, την απολεσθείσα αίγλη. Κι όμως, αν ξύσεις κάτω από την επιφάνεια, θα ανακαλύψεις υπέροχα νεοκλασικά, Bauhaus και αρ ντεκό πολυκατοικίες, ενδιαφέρουσες γωνιές και πολιτιστική κίνηση. Στην Κυψέλη τη δεκαετία του '80 γεννιούνται τα «πειραματικά» θέατρα, όπως της οδού Κυκλάδων. Μέχρι σήμερα, προσελκύουν τους θεατρόφιλους. Παράλληλα, από το 1975 λειτουργεί η γκαλερί «Αγκάθι» του Γιώργου Καρτάλου, σε ένα νεοκλασικό, Μηθύμνης & Επτανήσου, του 1929 ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν μετακομίσει δυο ακόμα σημαντικές γκαλερί: η «Gazon Rouge», της Loraini Alimantiri στο ιστορικό κτίριο του Προβελλέγιου στην Κυκλάδων και η «Apartment», του Βασίλη Ντούπα, στην Ιθάκης. «Μεταφερθήκαμε στην Κυψέλη γιατί ήταν πρακτικό: Εδώ μένουν ή έχουν στούντιο πολλοί καλλιτέχνες. Και διότι είναι μια παλιά, αστική περιοχή η οποία έχει κουλτούρα. Ακόμα διατηρούνται υπέροχα αρχιτεκτονήματα, όπως το αναπαλαιωμένο νεοκλασικό στο οποίο στεγαζόμαστε», εξηγεί ο κ. Ντούπας.

Τα μυστικά της Κυψέλης
Εκτός από πολιτισμό, η Κυψέλη διαθέτει ζωντάνια και ενδιαφέροντα στέκια. «Ακόμα υπάρχουν σημεία που κρατούν την αίσθηση της γειτονιάς. Βρίσκεις ωραία μαγαζάκια, καφέ, ή περίεργα καταστήματα με χειροποίητα είδη. Παντού πας με τα πόδια. Μέσα σε λίγα μέτρα τα έχεις όλα», λέει ηθοποιός Λίνα Σακκά. «Στο New Sound και στο Sonic Boom βρίσκεις απίστευτη ποικιλία σε βινύλια. Ερχεται κόσμος από όλη την Ελλάδα και ψωνίζει. Ωραία είναι να φας "Στου Στράτου" ?τις Παρασκευές έχει και live jazz. Πολύ καλό είναι το "Σ'αναμμένα Κάρβουνα", ένα ψητοπωλείο με αραβικές, ινδικές και κυπριακές γεύσεις και τέλεια burger, αλλά και τα αφρικάνικα εστιατόρια πίσω από την Αγία Ζώνη. Τρομερό σουβλάκι έχει και ο Διόνυσος στην πλατεία Αγίου Γεωργίου.

Δημοτική Αγορά
Εδώδιμα και αποικιακά

Η Δημοτική Αγορά της Κυψέλης κατασκευάζεται το 1935, επί Δημαρχίας Κοτζιά. Είναι χαρακτηριστικό κτίσμα του μοντέρνου κινήματος, με στοιχεία κλασικισμού και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα δημόσιου κτιρίου. Παρότι συνιστά τοπόσημο της Κυψέλης, για περισσότερα από επτά χρόνια παρέμεινε κλειστή και εγκαταλελειμμένη. Πρόσφατα, χάρη στις πρωτοβουλίες των «Κατοίκων Κυψέλης», άνοιξε ξανά. Τα Σάββατα λειτουργεί Αγορά Βιοκαλλιεργητών, τις Δευτέρες διεξάγονται λογοτεχνικές βραδιές και κάθε Τετάρτη στις 20:30 προβολές ταινιών, ενώ από Δευτέρα έως και Παρασκευή 20:00 - 22:00, παραδίδονται μαθήματα ελληνικών σε μετανάστες από το Ανοιχτό Σχολείο της Αγοράς.

Για ποτό, κορυφαίο είναι το "Aurevoir". Αξίζουν όμως και το "Αλλοτινό"και το "Verve". Πολύ πλάκα έχει στο "Ασανσέρ", όπου τις Κυριακές μαζεύονται οι μαύροι και γίνονται εκπληκτικά πάρτι», προσθέτει ο Κυψελιώτης Μιχάλης Παπαδάκης. «Φοβερή μπουτίκ με vintage είναι της Κατερίνας Σνάιντερ στην Υακίνθου. Χειροποίητα κοσμήματα και ρούχα βρίσκεις στο "Η Γλύκα των Πραγμάτων", και πολύ ωραία κομμάτια στα "People People"και "Intro Costume", στη Φωκίωνος», προτείνει η Ελίνα Τράντου.

Στην Κυψέλη πολλοί γκρινιάζουν για τους μετανάστες. Σε αυτούς, όμως, οφείλουν ορισμένες από τις πιο ξεχωριστές γωνιές της: «Οταν πρωτοήρθαν οι μαύροι, έφεραν μαζί τους πολύ ωραία πράγματα ?μαύρικα μπαρ, εκκλησία, κομμωτήρια. Γενικά από τις αρχές του '90 μέχρι τα τέλη του 2000, πριν από την κρίση, η Κυψέλη ήταν πολυπολιτισμική με ένα πολύ ευχάριστο τρόπο», λέει ο Χρήστος Χωμενίδης. Οντως εδώ θα έρθεις αντιμέτωπος με «εξωτικές» εικόνες: Ομάδες Πακιστανών και Ινδών που παίζουν κρίκετ στο Πεδίο του Αρεως, μαύρους που ψήνουν αρνιά στη Φωκίωνος το Πάσχα και τις Κυριακές βγαίνουν με τις παραδοσιακές στολές τους στην Πλατεία. Σε οποιαδήποτε άλλη μεγαλούπολη, αυτό δεν θα προξενούσε εντύπωση. Στην Κυψέλη, ωστόσο, συχνά τρομάζει. Και συνιστά τη συνηθέστερη αιτία αποχώρησης από τη γειτονιά. Τουλάχιστον οι πιο ανοιχτόμυαλοι κάτοικοι αντιλαμβάνονται ότι οι μετανάστες είναι απόρροια της παγκοσμιοποίησης και πως θα πρέπει να μάθουν να συνυπάρχουν μαζί τους. «Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια η Κυψέλη έχει αλλάξει πολύ. Ωστόσο, πάθαμε ένα είδος μυθριδατισμού: Καθώς οι αλλαγές επήλθαν σιγά σιγά, το συνηθίσαμε και δεν μας κακοφάνηκε τόσο. Αλλωστε, οι μαύροι που τα βράδια κάθονται στα πεζοδρόμια, το κάνουν γιατί συνήθως μένουν σε υπόγεια και θέλουν να πάρουν τον αέρα τους. Είναι άρα υπερβολή που κάποιοι φοβούνται να πλησιάσουν», λέει ο Γιώργος Καρτάλος. «Πριν από 10-11 χρόνια, κατεβαίναμε στη Φωκίωνος και δεν ακούγαμε ελληνικά. Ηταν γεμάτη από Αλβανούς, Αφρικανούς, Πολωνούς. Σιγά σιγά, όμως, ειδικά οι καινούργιες γενιές των μεταναστών ενσωματώθηκαν. Μάθανε ελληνικά και οι γονείς και τα παιδιά- στο σχολείο υπάρχουν λιγότερα προβλήματα, αφού δεν υπάρχουν πλέον μαθητές που καθυστερούν τους άλλους επειδή δεν ξέρουν τη γλώσσα. Οσοι μετανάστες έχουν συνείδηση, δουλεύουν, προσπαθούν να κάνουν κάτι, είναι οικονόμοι, επιμελείς, νοικοκυραίοι», προσθέτει ο Κώστας Καζάκος. «Οσοι είναι βέβαια σε απόγνωση αρχίζουν τις κλοπές. Αλλά το ίδιο κάνουν και οι Ελληνες», συμπληρώνει.

Η δική μου πόλη
Προβλήματα σαφώς υπάρχουν. Η ξενοφοβία, όμως, και η φυγή δεν είναι λύση. «Με ενοχλεί πάρα πολύ που κάποιοι λένε "εμείς δεν έχουμε καμία σχέση με όλα αυτά. Δεν φταίξαμε σε τίποτα, θα φύγουμε". Εμείς που νιώθουμε την Αθήνα πόλη μας, πατρίδα μας, δεν πρέπει να την εγκαταλείψουμε. Ούτε πρέπει να νιώσουμε άμοιροι. Στον "Κρίτων"του Πλάτωνος, ο Σωκράτης λέει "θα είμαι ένας ξεφτίλας αν εγκαταλείψω την Αθήνα για να γλιτώσω. Είναι η πόλη μου και μένω στα καλά και στα κακά της". Εάν αυτό το κείμενο διδασκόταν σωστά στα σχολεία, δεν θα είχαμε αυτήν τη στάση», τονίζει ο Χρήστος Χωμενίδης.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η Κυψέλη σε αριθμούς

Ελίνα Γιαννουλοπούλου