Tου Τακη Θεοδωροπουλου
Ενα από τα παράδοξα της παιδικής μου ηλικίας ήταν η αναντιστοιχία της εικόνας των Χριστουγέννων που έβλεπα στο αναγνωστικό του Δημοτικού και στην πραγματική γιορτή, αυτή που γιορτάζαμε στο σπίτι με το δέντρο και τα συμπαρομαρτούντα. Στο αναγνωστικό υπήρχαν χιονισμένα τοπία με υπέροχες ζωγραφιές από το χωριό και τη μαντιλοδεμένη και μαυροντυμένη γιαγιά. Παιδί του κέντρου της Αθήνας γαρ, πάσκιζα να βρω γύρω μου τα Χριστούγεννα έτσι όπως τα είχα μάθει, με τους τεράστιους τόνους και τα πνεύματα πάνω από τις λέξεις του αναγνωστικού, πλην όμως έβλεπα και ποθούσα το ηλεκτρικό τρενάκι που με περίμενε κάτω από το δέντρο. Αφήστε πια τα χιόνια που δεν υπήρχαν πουθενά, με αποτέλεσμα η ηλιοφάνεια και ο μάλλον ήπιος καιρός να ανοίγει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην παιδική μου φαντασία και στο τοπίο της ζωής μου.
Υπήρχε και το θέμα του Αγιου Βασίλη, βεβαίως βεβαίως. Διότι γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα, αλλά αυτόν έπρεπε να τον περιμένεις ώς την Πρωτοχρονιά, την πραγματικά μεγάλη γιορτή στο σπίτι. Δεν ξέρω πώς είναι τώρα τα αναγνωστικά του Δημοτικού· ελπίζω η σχέση τους με την πραγματικότητα να έχει αποκατασταθεί. Οσο για τον Αγιο Βασίλη, γι’ αυτό φρόντισαν οι περίφημες συνθήκες του εξευρωπαϊσμού της χώρας. Δεν αλλάξαμε το όνομά του, δεν τον είπαμε Santa Clauss ή St Nicolas, όπως προσπαθούσε να με πείσει πως τον λένε η δασκάλα μου των γαλλικών, όμως προεξοφλήσαμε την άφιξή του στα Χριστούγεννα, μαζί με τους αλλοεθνείς συναδέλφους του. Σε εμάς εξακολουθεί πάντως να έρχεται από την Καισάρεια, ή Καισαρεία, και όχι από τη Φινλανδία, και υποθέτω ότι του δικού μας δεν του αρέσει η βότκα, αλλά οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα. Οταν έμαθα ότι ο Νικόλας ο Μαδούρο της Βενεζουέλας μετέθεσε τον εορτασμό των Χριστουγέννων δύο μήνες νωρίτερα προκειμένου η αγοραστική δύναμη των υπηκόων του να γλιτώσει λίγα άλματα πληθωρισμού, σκέφτηκα πως και στον τομέα αυτόν εμείς υπήρξαμε πρωτοπόροι.
Σκέφτομαι πολλές φορές ότι αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στις εικόνες της πραγματικότητας και στην ίδια την πραγματικότητα της ζωής μας προγραμμάτισε τον βίο και την πολιτεία του τόπου για πολλές δεκαετίες. Και μας βοήθησε να οργανώσουμε τη ζωή μας χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τις δουλείες της πραγματικότητας. Τώρα το πληρώνουμε ακριβά, αλλά το ευχαριστηθήκαμε. Χιόνι δεν είχαμε τα Χριστούγεννα, είχαμε όμως αυτοκινητόδρομους όπως όλος ο υπόλοιπος πολιτισμένος κόσμος, μόνο που είχαν μία λωρίδα κυκλοφορίας. Εχουμε και δωρεάν παιδεία, η οποία κοστίζει κάτι χιλιάδες ευρώ το κεφάλι, όμως παραμένει δωρεάν, διότι έτσι μάθαμε να τη συλλαβίζουμε στο αναγνωστικό της κοινωνικής μας σύμβασης. Χθες τη νύχτα έψαχνα να βρω μία από αυτές τις καμινάδες που υποτίθεται ότι γεμίζουν την Αθήνα με την αιθάλη του καμένου ξύλου. Δεν είδα καμία, πλην όμως η μυρουδιά σε έζωνε και σε έπνιγε από παντού, σαν την εικόνα της αγροτικής ζωής στα αναγνωστικά. Εχουμε και παραδόσεις, τις οποίες και τιμούμε με τον πιο επίσημο τρόπο. Το θέαμα του πρωθυπουργικού ζεύγους το οποίο, μη γνωρίζοντας πού να βάλει τα χέρια του και τι ακριβώς έκφραση να πάρει μπροστά στην ορχήστρα των Ποντίων, με όλη τη συμπάθεια προς τον ποντιακό ελληνισμό, μου θύμισε χθες το πρόβλημα που είχα με το αναγνωστικό, την αναντιστοιχία ανάμεσα στην εικόνα που φτιάχνουμε για τη ζωή μας και την ίδια την πραγματικότητα. Διότι νομίζω ότι ήρθε η ώρα να το παραδεχθούμε πως η πραγματικότητα των Χριστουγέννων είναι ο ψυχαναγκασμός. Είσαι υποχρεωμένος να είσαι χαρούμενος και να διασκεδάζεις, ακόμη και αν δεν έχεις καμία όρεξη να διασκεδάσεις, κάτι σαν τις παραλίες το καλοκαίρι. Τέτοιος ψυχαναγκασμός, που όταν ακούω για πνεύμα των Χριστουγέννων σκέφτομαι τον Σκρουτζ του Ντίκενς, ο οποίος απάντησε στον ανιψιό του: «Και γιατί πρέπει να είμαι χαρούμενος επειδή είναι Χριστούγεννα;».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ