Το σπουδαίο γεγονός, αυτό της εξέγερσης Ελλήνων και Τούρκων, κατοίκων της Αθήνας στα 1754,εναντίον του τυραννικού βοεβόδα Σαρρή μουσελίμη, απασχόλησε πολλούς ξένους που βρισκόντουσαν εκείνη την εποχή στην πόλη.
Βάναυσος και αρπακτικός ο Σαρρής, καταδυνάστευε και καταλήστευε τους πάντες, ακόμη και τους ομοθρήσκους του, Τούρκους. Σκλάβοι και κατακτητές, ενώθηκαν σε κοινή προσπάθεια εναντίον του τον Ιούλιο του 1754. Μια αιματηρή ανταρσία ξέσπασε.
«Οι Αθηναίοι είναι ευφυέστεροι και ζωηρότεροι από όλους τους Έλληνες. Μ’ όλο που δέχονται πιέσεις από κάθε πλευρά και κατατυραννούνται, αντιστέκονται με θάρρος και διαμαρτύρονται όταν ένας φιλοχρήματος ή απάνθρωπος διοικητής επιβάλλει αυθαίρετα νέους φόρους. Κατά την παραμονή μου στην Αθήνα, κατώρθωσαν, ύστερα από τολμηρή ενέργεια, να εκδιώξουν τους Τούρκους διοικητές, λαομίσητους εξ αιτίας των καταπιέσεων και των διοικητικών παρεκτροπών τους», γράφει ο Τζέημς Στιούαρτ.
Εδώ, πρέπει να ανοίξουμε μια παρένθεση και να πούμε ότι επειδή η Αθήνα βρισκόταν κάτω από τη δικαιοδοσία του αρχιευνούχου του σουλτανικού σεραγιού, δεν υπέφερε όπως οι άλλες πόλεις και περιοχές. Η τουρκική διακυβέρνηση ήταν συνήθως μετριοπαθής, υπήρχε αυτοδιοίκηση, ο φόρος ήταν λίγος ( πλήρωναν μόνον το χαράτσι και την εισφορά για το νερό στα ποτιστικά). Οι δύο πατριάρχες των Ιεροσολύμων ήταν Αθηναίοι που διέμεναν στην Κωνσταντινούπολη, και έτσι συνηγορούσαν ασκώντας την επιρροή τους.
Κλείνουμε την παρένθεση και συνεχίζουμε τις αναφορές για το 1754.
«Επειδή ο βοεβόδας επέβαλε αυθαίρετους και παράνομους φόρους, οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν, άρπαξαν τα όπλα και πολιόρκησαν το κάστρο. Κατά τη συμπλοκή που ακολούθησε, σκοτώθηκαν αρκετοί Αθηναίοι, Έλληνες και Τούρκοι, καθώς και ο αδελφός του βοεβόδα. Η πολιτεία ήταν ανάστατη και βδομάδες ολόκληρες, ο βοεβόδας δεν τολμούσε να παρουσιαστεί πουθενά. Αρχηγός της ανταρσίας ήταν ένας άνθρωπος του λαού, πανέξυπνος. Για να ενθαρρύνει τους Αθηναίους, παρουσίασε πλαστές επιστολές από την Κόρινθο, το Ναύπλιο και την Πάτρα, με μηνύματα, πώς τάχα, κι αυτές οι πολιτείες είναι έτοιμες να ξεσηκωθούν μόλις δοθεί το σύνθημα από τους Αθηναίους», σημείωσε ο Γάλλος αρχιτέκτονας Λε Ρόη, στο περίφημο έργο του «Τα ωραιότερα ελληνικά μνημεία», που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1770.
Ας διαβάσουμε, όμως, και τον δικό μας Δημήτριο Καμπούρογλου:
«Η εξέγερσις μετετράπη εις στάσιν, αποτέλεσμα της οποίας υπήρξεν ο φόνος του γραμματέως ή του αδελφού του βοεβόδα και ο αποκλεισμός του βοεβόδα αυτού εις την Ακρόπολιν, όπου κατέφυγε για να σωθή. Και δεν θα εσώζετο,
Βάναυσος και αρπακτικός ο Σαρρής, καταδυνάστευε και καταλήστευε τους πάντες, ακόμη και τους ομοθρήσκους του, Τούρκους. Σκλάβοι και κατακτητές, ενώθηκαν σε κοινή προσπάθεια εναντίον του τον Ιούλιο του 1754. Μια αιματηρή ανταρσία ξέσπασε.
«Οι Αθηναίοι είναι ευφυέστεροι και ζωηρότεροι από όλους τους Έλληνες. Μ’ όλο που δέχονται πιέσεις από κάθε πλευρά και κατατυραννούνται, αντιστέκονται με θάρρος και διαμαρτύρονται όταν ένας φιλοχρήματος ή απάνθρωπος διοικητής επιβάλλει αυθαίρετα νέους φόρους. Κατά την παραμονή μου στην Αθήνα, κατώρθωσαν, ύστερα από τολμηρή ενέργεια, να εκδιώξουν τους Τούρκους διοικητές, λαομίσητους εξ αιτίας των καταπιέσεων και των διοικητικών παρεκτροπών τους», γράφει ο Τζέημς Στιούαρτ.
Εδώ, πρέπει να ανοίξουμε μια παρένθεση και να πούμε ότι επειδή η Αθήνα βρισκόταν κάτω από τη δικαιοδοσία του αρχιευνούχου του σουλτανικού σεραγιού, δεν υπέφερε όπως οι άλλες πόλεις και περιοχές. Η τουρκική διακυβέρνηση ήταν συνήθως μετριοπαθής, υπήρχε αυτοδιοίκηση, ο φόρος ήταν λίγος ( πλήρωναν μόνον το χαράτσι και την εισφορά για το νερό στα ποτιστικά). Οι δύο πατριάρχες των Ιεροσολύμων ήταν Αθηναίοι που διέμεναν στην Κωνσταντινούπολη, και έτσι συνηγορούσαν ασκώντας την επιρροή τους.
Κλείνουμε την παρένθεση και συνεχίζουμε τις αναφορές για το 1754.
«Επειδή ο βοεβόδας επέβαλε αυθαίρετους και παράνομους φόρους, οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν, άρπαξαν τα όπλα και πολιόρκησαν το κάστρο. Κατά τη συμπλοκή που ακολούθησε, σκοτώθηκαν αρκετοί Αθηναίοι, Έλληνες και Τούρκοι, καθώς και ο αδελφός του βοεβόδα. Η πολιτεία ήταν ανάστατη και βδομάδες ολόκληρες, ο βοεβόδας δεν τολμούσε να παρουσιαστεί πουθενά. Αρχηγός της ανταρσίας ήταν ένας άνθρωπος του λαού, πανέξυπνος. Για να ενθαρρύνει τους Αθηναίους, παρουσίασε πλαστές επιστολές από την Κόρινθο, το Ναύπλιο και την Πάτρα, με μηνύματα, πώς τάχα, κι αυτές οι πολιτείες είναι έτοιμες να ξεσηκωθούν μόλις δοθεί το σύνθημα από τους Αθηναίους», σημείωσε ο Γάλλος αρχιτέκτονας Λε Ρόη, στο περίφημο έργο του «Τα ωραιότερα ελληνικά μνημεία», που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1770.
Ας διαβάσουμε, όμως, και τον δικό μας Δημήτριο Καμπούρογλου:
«Η εξέγερσις μετετράπη εις στάσιν, αποτέλεσμα της οποίας υπήρξεν ο φόνος του γραμματέως ή του αδελφού του βοεβόδα και ο αποκλεισμός του βοεβόδα αυτού εις την Ακρόπολιν, όπου κατέφυγε για να σωθή. Και δεν θα εσώζετο,
αν και προσέφυγεν εις τον Παρθενώνα κρυβείς μέσα εις το τουρκικόν ευκτήριον, το οποίον αντικατέστησε το «μεγάλο τζαμί», δηλαδή τον Παρθενώνα, μετά την καταστροφήν αυτού το 1687, όπως δεν εσώθη και ο καταφυγών τω 915 μ.Χ. εις τον Παρθενώνα, επίσης σαρακηνής προελύσεως βυζαντινός άρχων Χασές, λιθοβοληθείς υπό των Αθηναίων. Αλλά ο βοεβόδας του 1754, νοημονέστερος αυτού, μεταμφιεσθείς, κατώρθωσε να δραπετεύσει και να φθάσει εις τον Δράκον, δηλαδή τον Πειραιά, να φύγει δε με καΐκι».
Δήμητρα Παπαναστασοπούλου