Ένας ονειροπόλος συνθέτης

ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΚΟΚΚΟΡΗΣ
(1918-1965)

Στούντιο Κολούμπια - Απρίλιος του 1963 και ο Λέανδρος ηχογραφεί μια σειρά από τραγούδια του

Ο Λέανδρος Κοκκόρης ανήκε σε μια γενιά συνθετών που έφυγε για πάντα. Το ταξίδι του ξεκινά το 1918. Γεννημένος στο Μεσολόγγι, εγκαθίσταται στην Αθήνα σε ηλικία πέντε ετών. Ο αυστηρών αρχών πατέρας του, διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας, είχε σπουδάσει βιολί, Ολόκληρη η οικογένειά του εξάλλου είχε ασχοληθεί ποικιλοτρόπως με τη μουσική.

Ο Λέανδρος, παράλληλα με τις ακαδημαϊκές σπουδές του, μελετά πιάνο, ένα όργανο που αγάπησε μοναδικά και του αφιερώθηκε. Μελετά σε πολύ μικρή ηλικία με το φημισμένο πιανίστα Mario Damiani, ενώ στα χρόνια της εφηβείας του θα φοιτήσει στο Ωδείο Αθηνών στην τάξη του Γεωργίου Νάζου, μελετώντας πιάνο και θεωρητικά. Σε εκείνα τα χρόνια τοποθετούνται και οι πρώτες συνθετικές του απόπειρες. Το 1938 πρωτοπαρουσιάζεται στο κοινό με την ορχήστρα του γνωστού μαέστρου και συνθέτη Ζοζέφ Κορίνθιου. Μουσικός προικισμένος, ευφάνταστος, ευαίσθητος, συγκροτημένος αλλά και ιδιαίτερα αγαπητός στους κύκλους του, προτιμάται από όλους τους μαέστρους της εποχής. Εμφανίσθηκε στα πιο γνωστά κέντρα της προπολεμικής, μα κυρίως της μεταπολεμικής Αθήνας: Μοστρού, Όασις, Μαϊάμι, Αρζεντίνα, Αθηναία, Κόρονετ, Ωμπέρζ. Ταξιδεύει στην Ιταλία και εμφανίζεται ως πιανίστας στο Κάπρι, τη Βενετία, το Παλέρμο, το Σορρέντο, τη Ρώμη, το Μιλάνο, μετέχοντας σε δύο μεγάλες κρουαζιέρες (της Έλσας Μάξγουελ και των τότε βασιλέων της Ελλάδος).

Υπήρξε μέλος της πιο διάσημης χορευτικής ορχήστρας που γνώρισε η Αθήνα μετά τον πόλεμο. Μέλη της, ο Γιάννης Κανακάκης (βιολί), ο Κώστας Σεϊτανίδης (κοντραμπάσο), ο Ανδρέας Δεληγιαννάκης (κρουστά), ο Κώστας Κοκκιναράς (σαξόφωνο) και ο Ίωνας Αλεξιάδης (κιθάρα). Στα δύο πιάνα, ο Λεβ, φημισμένος πιανίστας, και ο Λέανδρος. Συνοδεύει με το πιάνο του πλήθος καλλιτεχνών, όπως τον Τόνι Πινέλι, τον Γιώργο Μαρίνο, τον Χάρι Μπελαφόντε. Λάτρης της μουσικής του Λέανδρου, μα και αγαπημένη του φίλη, υπήρξε και η αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη.

Ο Λέανδρος στο πιάνο με τον Λάκη Παπά.

Το βινύλιο ανοίγει νέους μουσικούς δρόμους.

Στη δισκογραφία ο Λέανδρος μπήκε το 1948 με δίσκους 78 στροφών και συνέχισε τα επόμενα χρόνια γύρω στο 1950 με τα “45άρια”. Τα τραγούδια του ερμηνεύονται από όλα τα μεγάλα ονόματα: Γιοβάνα, Ζωή Κουρούκλη, Γιάννη Βογιατζή, Τζένη Βάνου, Ζωή Φυτούση, Φώτη Δήμα, Φραντζέσκα Ιακωβίδου, Νάνα Μούσχουρη και Τρίο Καντσόνε. Τραγούδια που τραγουδήθηκαν πολύ και έγιναν επιτυχίες. Στις αρχές της εκρηκτικής -για την Ευρώπη- δεκαετίας του 1950 παρουσιάζεται στο Θέατρο συνθέτοντας τη μουσική για τον “Κύκλο με την κιμωλία” του Μπ. Μπρεχτ και θα ακολουθήσουν τα “Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν” και “Έκτο Πάτωμα”. Η εργογραφία του περιλαμβάνει και αρκετές κινηματογραφικές ταινίες: “Κάθε εμπόδιο για καλό”, “Ανθισμένη αμυγδαλιά”, “Ραντεβού με τον έρωτα”, “O Βασιλιάς της γκάφας”, “Ο Ιππόλυτος και το βιολί του” κ.α. συνεργαζόμενος με όλους τους γνωστούς ηθοποιούς της εποχής (Αυλωνίτη, Ηλιόπουλο, Βέγγο, Φωτόπουλο, Μπάρκουλη, Σμαρούλα Γιούλη, Δημήτρη Χορν). Ένα μεγάλο ποσοστό του έργου του καταγράφηκε σε βινύλιο, σε δίσκους 45 στροφών.

Ο Λέανδρος υπήρξε πολυγραφότατος και ικανός ενορχηστρωτής. Η μουσική του καταγράφηκε τόσο στο βινύλιο, όσο και σε εκατοντάδες μαγνητοταινίες, με μια προωθητική δύναμη, που οδήγησε τη μουσική ως τις μέρες μας. Αυτή που ονομάσθηκε “ελαφρά μουσική”. Ο Λέανδρος στο πόντιουμ και στην κορυφή διακρίνεται ο Δημήτρης Βράσκος.

Ημέρες ραδιοφώνου.

Ένα είδος που ευδοκιμεί κατά τα μεταπολεμικά χρόνια είναι η επιθεώρηση. Τα κείμενα στηρίζονται κυρίως στη σάτιρα, με πολιτικές προεκτάσεις. Λιτή παρουσίαση, αιχμηρός λόγος, αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά της επιθεώρησης. Μέσα σ’ αυτή εμπλέκεται πλήθος ηθοποιών, τραγουδιστών, μουσικών, διαθέτει δε όλα τα στοιχεία που συνθέτουν το λαϊκό θέατρο.

Στις ημέρες ραδιοφώνου αυτό το θέατρο μεταφέρεται και στα ερτζιανά. Και όλοι αυτοί που υπηρέτησαν τη θεατρική επιθεώρηση, τώρα βρίσκονται να υπηρετούν και τη ραδιοφωνική. Ειδικό βάρος δίνεται στο ακουστικό μέρος, εφ’ όσον απουσιάζει η σκηνική δράση και τον κύριο λόγο έχουν η μουσική και ο λόγος. Οι ραδιοθάλαμοι του Ζαππείου αγκαλιάζουν τους επιθεωρησιογράφους (Πυθαγόρας, Κώστας Πρετεντέρης, Ιάσων Βροντάκης, Γιώργος Οικονομίδης) και πλήθος άλλων καλλιτεχνών. Ο Λέανδρος υπήρξε πρωτεργάτης αυτών των ημερών του ραδιοφώνου. Ντύνει με την κομψή μουσική του τα κείμενα και συνθέτει τραγούδια, συνοδεύοντάς τα με το πιάνο του, μ’ ένα τρόπο μοναδικό.

Η μουσική του καταγράφηκε σε εκατοντάδες μαγνητοταινίες, που οδήγησαν τη μουσική ως τις μέρες μας. Αυτή που ονομάστηκε “ελαφρά μουσική”, μεταβάλλοντας τον ηχητικό ορίζοντα της δεκαετίας του 1950.

Ο Λέανδρος υπήρξε πολυγραφότατος δημιουργός και ικανότατος ενορχηστρωτής. Έτσι η Κολούμπια, της οποίας υπήρξε συνεργάτης, του ανέθεσε την ενορχήστρωση πολλών τραγουδιών. Ανάμεσά τους μια σειρά τραγουδιών του Νίκου Γούναρη και εννέα επιτυχίες του Χρήστου Χαιρόπουλου, ενορχηστρωμένες εκ νέου από τον Λέανδρο.

Υπήρξε στενός συνεργάτης και αγαπητός φίλος του Μάνου Χατζιδάκι και έλαβε μέρος σε πολλές ηχογραφήσεις κινηματογραφικής μουσικής και τραγουδιών του, αλλά και στις θεατρικές παραστάσεις “Οδός Ονείρων”, “Καίσαρ και Κλεοπάτρα”, “Όρνιθες”. Συνεργάστηκε επίσης με τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Σταύρο Ξαρχάκο.

Μετροπόλιταν - Ιούνιος του 1962. Ο Λέανδρος υπήρξε στενός συνεργάτης και αγαπητός φίλος του Μάνου Χατζιδάκι. Εδώ συνομιλεί σε κάποιο διάλειμμα της Οδού Ονείρων.

Ο Λέανδρος προσπάθησε να σταθεί μακριά από τα πάθη και τις μισαλλοδοξίες, στοιχεία δυστυχώς γνώριμα στον ελληνικό μουσικό χώρο. Υπήρξε ένας συνθέτης με μελωδική καλαισθησία και ρυθμική ευλυγισία, ενορχηστρωτής ευφάνταστος και ενημερωμένος, όχι μόνο για το μπελ κάντο, αλλά και για τη συμφωνική τζαζ. Ένας βιρτουόζος ερμηνευτής, ακορντεονίστας, βιμπραφωνίστας και κυρίως πιανίστας. Έζησε αθόρυβα, με μια σπάνια ευγένεια, που συναντά κανείς μόνο σ’ αυτούς τους “παλιούς” ανθρώπους, που χάνονται πια ένας-ένας μαζί με το μοναδικό εκείνο ήθος που έφεραν ως τις μέρες μας.

Ο Λέανδρος αριστερά με τον κοντραμπασίστα Κώστα Σεϊτανίδη δεξιά, στη Θερινή Αθηναία στον Ιππόδρομο - Καλοκαίρι του 1960.

Τρεις μήνες μετά το θάνατο του Λέανδρου, στις 19 Μαρτίου 1966, ο Χρήστος Χαιρόπουλος έγραφε:

Είναι μερικοί άνθρωποι που απορούμε γιατί έγιναν διάσημοι και είναι μερικοί άλλοι που απορούμε γιατί δεν έγιναν. Μερικούς τους παίρνει ο αέρας ανεξήγητα, για να τους πάει στα σύννεφα, κι άλλους, τους κρατάει, επίσης ανεξήγητα, καρφωμένους στη γη. Η αξία δεν είναι πάντα προϋπόθεσις απαραίτητη για την επιτυχία. Πιο απαραίτητη είναι η ικανότης να προσαρμόζεται κανείς, να ελίσσεται. Αλλά πιο απαραίτητη είναι η τύχη...

Αυτά εσκεπτόμουν προχθές το βράδυ ακούγοντας από το Δεύτερο Πρόγραμμα μία εκπομπή αφιερωμένη στον Λέανδρο, τον εκλεκτό συνθέτη και μαέστρο που πρόσφατα εχάσαμε. Ήταν ένας καλλιτέχνης με πραγματική αξία. Στο ελαφρό είδος κατάφερε να συγκεράσει τη μοντέρνα γραμμή με το αμετακίνητο γούστο της ορθόδοξης μελωδίας, η οποία τόσο συχνά προδίδεται, με τους ακάθεκτους επιδρομείς που προτάσσουν γεμάτοι αναίδεια τον “μοντερνισμό” για να κρύψουν την έλλειψη ταλέντου που τους διακρίνει. Ο Λέανδρος είχε ταλέντο. Είχε γούστο και ευγένεια. Είχε προσωπικότητα. Ακόμη, είχε την ικανότητα να ντύνει με μοντέρνα αμφίεση την αγέραστη και αρυτίδωτη μελωδία, η οποία καταφέρνει να μένει νέα όσα χρόνια και αν περάσουν. Ήταν ένας αριστοτέχνης της λεγόμενης “συμφωνικής τζαζ” αυτής που εδημιούργησε του Τζορτζ Γκέρσουιν η ανεπανάληπτη μεγαλοφυΐα.

Αγνοούσε αυτό το τυχοδιωκτικό “κάτι” που προστίθεται στις ανύπαρκτες καλλιτεχνικές αποσκευές πολλών ανάξιων και τους δίνει προώθηση για διαστημικά πετάγματα. Έμεινε στη μνήμη μας ως ο ταλαντούχος συνθέτης κομματιών ανεπανάληπτων, καθώς και ως ο βιρτουόζος πιανίστας, ο “αρρανζέρ” και ο ενορχηστρωτής ξένων επιτυχιών. Εγώ προσωπικά του οφείλω ένα περίφημο “αρρανζεμάν” παλιών τραγουδιών μου, που ηχογράφησε εδώ και δύο χρόνια η “Kολούμπια”...

H προχθεσινή εκπομπή μάς έφερε στη θύμηση τον καλλιτέχνη, που έζησε διακριτικά και πέθανε επίσης διακριτικά. Καλλιτέχνης με φινέτσα, ο Λέανδρος, ο ευγενικός αριστοκράτης του πενταγράμμου, έμεινε σαν αδιάψευστο παράδειγμα ότι στην Τέχνη και στη ζωή μεγάλοι δεν είναι μόνον αυτοί που δείχνονται, αλλά αυτοί που παράγουν έργο με διακριτικότητα. Και αυτό έχει σημασία.

Η σουρντίνα δεν μπαίνει μόνο μπροστά σε ένα όργανο για να του πνίγει τον ήχο, μπαίνει και σε μερικές αξίες, για να τους δεσμεύει την εκκωφαντική διασημότητα. Είναι οι μελαγχολικές αξίες, που παίζουν πάντα με σουρντίνα και γοητεύουν με σιγανή διακριτικότητα...

“Σχεδόν απόγευμα”. To εξώφυλλο του δίσκου, αφιέρωμα στον Λέανδρο που κυκλοφόρησε το 1990 από τη δισκογραφική εταιρεία Τροχός των Αλέξη και Δημήτρη Βάκη. Περιέχει τραγούδια του συνθέτη που αγαπήθηκαν και ερμηνεύτηκαν από γνωστούς τραγουδιστές.

Σχεδόν απόγευμα.

Κάθε φορά που σκέπτομαι το φθινόπωρο έρχεται στη μνήμη μου η πλατεία Κλαυθμώνος με γκρίζο ουρανό, πρωτοβρόχια και μια αίσθηση σχολείου. Σεπτέμβριο του 65 συναντήθηκα εκεί για τελευταία φορά με τον πατέρα μου Λέανδρο. Τρεις περίπου μήνες αργότερα, στις 24 Δεκεμβρίου του ΄65, ο Λέανδρος έφυγε για πάντα... Με υπερβολικά μεγάλες φτερούγες για να μένει διαρκώς στο έδαφος, αλλά και υπερβολικά σάρκινος για να περπατήσει στα σύννεφα.

Και ήταν σχεδόν απόγευμα.

Ευάγγελος Λεάνδρου Κοκκόρηςevangeloskokkoris@yahoo.gr ( mailto:evangeloskokkoris@yahoo.gr )
(Απρίλιος 2009)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας

Θέατρο Κοτοπούλη - 6 Μαρτίου του 1963 “Kαίσαρ και Κλεοπάτρα” σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Η ορχήστρα της παράστασης στα καμαρίνια. Διακρίνονται οι: Κώστας Σεϊτανίδης κάτω αριστερά και δίπλα του ο Ανδρέας Αλεξανδράτος, ο μαέστρος Στέλιος Καφαντάρης, ο Κώστας Μιχαήλ, ο Λέανδρος, ο Γιάννης Βατικιώτης κ.α.

Ο Λέανδρος με τον κιθαρίστα Ίωνα Αλεξιάδη, πατέρα του Μηνά Αλεξιάδη, στο προαύλιο της Κολούμπια - Χειμώνας του 1960.

Κόρονετ - Χειμώνας του ΄64. Ο Λέανδρος στο βιμπράφωνο, δεξιά του οι Κώστας Καβάκος, Νίκος Γκίνος, Δημήτρης Μπαξεβανάκης, αριστερά του ο Θανάσης Αραπίδης και μπροστά ο Ηρακλής Θεοφανίδης.

Καλοκαίρι του ΄57 - Στα γυρίσματα της ταινίας “Kάθε εμπόδιο για καλό”, που τη μουσική είχε γράψει ο Λέανδρος. Και η Νάνα Μούσχουρη στο ξεκίνημά της, με το Τρίο Καντσόνε, ερμηνεύει το τραγούδι “O τροχός γυρίζει”. Στην ίδια ταινία, πρωταγωνιστικούς ρόλους είχαν ο Ντίνος Ηλιόπουλος και η Σμαρούλα Γιούλη.

Νοέμβριος του 1956 - Συνέχεια των γυρισμάτων της ταινίας του Χρήστου Αποστόλου “Κάθε εμπόδιο για καλό”. Κάτω δεξιά ο Λέανδρος χειρίζεται το μαγνητόφωνο, στη μέση η Σμαρούλα Γιούλη.