Ξαναζούμε τη δεκαετία του ’50

Ανατριχιαστική η σύγκριση για ανεργία - εξαθλίωση - μετανάστευση.
Τότε o Mαρκεζίνης σήμερα η τρόικα
Τη δεκαετία του ’50, περισσότερο από μισό αιώνα πριν, η Ελλάδα πάλευε – και τότε – να επιβιώσει, ρημαγμένη από τρία καταστροφικά γεγονότα: Τη ναζιστική θηριωδία του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον εμφύλιο σπαραγμό και λίγο αργότερα το τελειωτικό κτύπημα, με το κανόνι της υποτίμησης, στις 9.4.1953.
Τότε, μέσα σε ένα δραματικό οικονομικό σκηνικό διάλυσης, η αναλογία 1 δολάριο=113 δραχμές το 1938 είχε καταντήσει σε 1 δολ.=15.000 δρχ. το 1952, για να γίνει από τον Μαρκεζίνη εν μια νυκτί 1 δολ.=30.000 δρχ. Μόνο λίγοι «ημέτεροι» ήταν, ως είθισται, γνώστες του μυστικού και την επομένη ξύπνησαν με μυθώδεις περιουσίες! Στις 11.4.1953 οι εφημερίδες κάνουν λόγο για… «ανταγωνιστικό περιβάλλον»: «Η Ελλάδα κατέστη από προχθές η φθηνότερη χώρα στον κόσμο!».
Η εμβάθυνση στη σκοτεινή δεκαετία του ’50, όταν τρεκλίζοντας η χώρα προσπαθούσε να σταθεί ξανά στα πόδια της έπειτα από απανωτά χτυπήματα, προσομοιάζουν στο σημερινό ζοφερό σκηνικό. Οι συγκρίσεις με την τωρινή φτωχοποίηση, υπό την τροϊκανή ηγεμονία, μοιάζουν ανατριχιαστικές. Τόσο οικονομικά όσο και κοινωνικά. Είναι να αναρωτιέται κανείς σε ποια δεκαετία του οικονομικού σπιράλ της Ελλάδας είναι παγιδευμένος…
Κι αν σήμερα η ανεργία έχει κάνει παγκόσμιο ρεκόρ, το ίδιο δραματική ήταν
 η κατάσταση και τότε, με τους ανέργους και τους ψευτοαπασχολούμενους να αγγίζουν ακόμα και το 1,2 εκατ.! Σε μια εποχή, μάλιστα, που ο πληθυσμός ήταν μικρότερος και όχι τόσο συγκεντρωμένος στα αστικά κέντρα, οι γυναίκες δεν είχαν βγει ακόμα μαζικά και ισότιμα στην αγορά εργασίας, ενώ μοναδική διέξοδος ήταν η μετανάστευση.

Μαυραγορίτες
Η αύξηση των αυτοκτονιών απελπισμένων ανέργων στις μεγάλες πόλεις, σοκάρει. Άνθρωποι που επιβίωσαν από τους ναζί, τον λιμό και τον εμφύλιο, έδιναν τέλος στη ζωή τους μη αντέχοντας την εξαθλίωση της ανεργίας.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 η κατάσταση της χώρας ήταν ελεεινή. Εξαρτημένη εθνικά - πολιτικά, αλλά και γονατισμένη οικονομικά, με το μαυραγορίτικο κεφάλαιο να επενδύεται σε «σίγουρες» χρυσές λίρες κι όχι σε δουλειές, έβλεπε τον ρυθμό ανάπτυξης, όταν υπήρχε, να μην ξεπερνάει το 2%, τη στιγμή που στην υπόλοιπη Ευρώπη πετούσε στο 10%. Το βιοτικό επίπεδο ήταν το χαμηλότερο της Ευρώπης, ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα έφτανε μόλις 156 δολάρια ετησίως, το 1/5 από αυτό της Αγγλίας και το 1/3ο του γαλλικού.
 Οι επιχειρήσεις βάζανε λουκέτο σε καθημερινή βάση, οι απολύσεις επιδείνωναν την απόγνωση, κάποιοι αναζητούσαν ένα πιο υποφερτό μέλλον στο εξωτερικό, άλλοι δεν άντεχαν και αυτοκτονούσαν.

Σαν… σήμερα!
Το κλίμα της εποχής περιγράφεται εξαιρετικά από το δημοσίευμα των «Νέων» (1.4.1953): «Οι εμπορικές εργασίες μειώθηκαν κατά 80% υποστηρίζει ο πρόεδρος των εμπόρων Πειραιώς. Ο πρόεδρος του εμπορικού συλλόγου Δημήτριος Κουμς είπε μεταξύ άλλων: «Το ότι υπάρχει οικονομική κρίση και, μάλιστα, δυστυχώς μεγάλης έκτασης σε όλους τους τομείς της οικονομικής μας δραστηριότητας ουδείς δύναται να το αμφισβητήσει. Η κρίση αυτή θα μας οδηγήσει ασφαλώς στην πλήρη οικονομική κατάρρευση, αν δεν ληφθούν σύντομα μέτρα. Από το 1952 ακολουθήθηκε πολιτική περιορισμού των πιστώσεων κι εν συνεχεία μείωση του ρευστού χρήματος. Παράλληλα επιβλήθηκαν κάθε είδους επιβαρύνσεις επί των παραγωγικών τάξεων.
Σαν αναγκαία συνέπεια ακολούθησε το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ανεργία των επαγγελματιών, χωρίς να υπολογίσει κανείς και την αύξηση της καθαρής εργατικής ανεργίας».

Οδυνηρά στατιστικά
Λίγους μήνες νωρίτερα, στις 5 Νοεμβρίου 1952, διαβάζουμε στον Τύπο την πρώτη απόπειρα στατιστικής καταγραφής στην Ελλάδα για τη σχέση ανεργίας - αυτοκτονιών. Το δημοσίευμα, μάλιστα, αφορά μόνο τον Πειραιά, με τίτλο «Μειωμένη φέτος η εγκληματικότητα στον Πειραιά, αλλά περισσότερες οι αυτοκτονίες, εκδήλωση της οικονομικής καχεξίας».
  Βλέπουμε στο σχετικό ρεπορτάζ: «Τα στατιστικά στοιχεία που τηρούνται από την αρμόδια υπηρεσία της αστυνομικής διεύθυνσης Πειραιά εμφανίζουν μείωση της εγκληματικότητας κατά το διάστημα που έχει διανυθεί το τρέχον έτος, αλλά και αύξηση των αυτοκτονιών. Δεκαεπτά αυτοκτονίες έλαβαν χώρα στον Πειραιά από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο 1952 και 77 απόπειρες… Τον Οκτώβριο σημειώθηκε, επίσης, η δραματική αυτοκτονία υπερήλικα εργάτη μηχανουργείου, που για να θέσει τέρμα στη ζωή του χρησιμοποίησε ποσότητα βιτριολιού, λόγω στερήσεων. Ο αυτόχειρ ήταν έγγαμος και πατέρας τριών παιδιών. Παρέμενε άνεργος διότι είχε καταληφθεί από το όριο ηλικίας και ήταν στον καθορισμό της συνταξιοδότησής του…».
Και καταλήγει: «Δεν είναι λίγα συγκριτικά με τα στοιχεία παρελθόντων ετών τα διαβήματα των οποίων τα αίτια υπήρξαν οικονομικά. Η καχεξία από την οποία υποφέρει ο Πειραιάς από τον πόλεμο και μετά έχει κι επί του φαινομένου αυτού τον θλιβερό ρόλο της. Μεγάλα τμήματα των παραγωγικών του στοιχείων περιέπεσαν με την πάροδο του καιρού σε συνθήκες οικονομικής εξαθλίωσης».

Ίδιο «έργο»
Χρόνο με τον χρόνο η κατάσταση επιδεινωνόταν. Αναλύσεις και ανακοινώσεις στοιχείων έβλεπαν όλο και συχνότερα πια το φως της δημοσιότητας. Τόσα χρόνια μετά και ο παρονομαστής είναι ουσιαστικά ίδιος. Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση της ΕΛΣΤΑΤ, η ανεργία τον Απρίλιο 2013 κατέγραψε νέο ρεκόρ 26,9%, ενώ οι αυτοκτονίες την τριετία 2009-11 έφτασαν πανελλαδικά τις 1.245.
Στις 15.1.1957, στα «Νέα» υπάρχει ρεπορτάζ, σύμφωνα με το οποίο «Ένας στους τέσσερις είναι άνεργος μεταξύ των Ελλήνων εργαζομένων. Η ένταση της εγκληματικότητας αποτέλεσμα ανεργίας και πενίας»!
Αναφέρει η εφημερίδα: «Το σύνολο των εργαζομένων υπολογίζεται σε 850.000 περίπου άνδρες και γυναίκες. Εκ τούτων, 550.000 άτομα είναι ασφαλισμένα στο ΙΚΑ και 300.000 στα λειτουργούντα 37 κλαδικά ασφαλιστικά ταμεία κύριας ασφάλισης. Έναντι του αριθμού αυτού των εργαζομένων οι άνεργοι υπερβαίνουν τα 200.000 άτομα, δηλαδή το ποσοστό των ανέργων έναντι των απασχολουμένων ανέρχεται σε 23,6%. Στους ανωτέρω αριθμούς δεν περιλαμβάνονται όσοι δεν έχουν βιβλιάριο ΙΚΑ, οι εργάτες γης, κτηνοτροφίας κ.ά., ο αριθμός των οποίων είναι ανεξακρίβωτος».
Υπήρχαν, μάλιστα, και περιστατικά απεργίας πείνας, λόγω απολύσεων: «Κάθε μέρα και νέες απολύσεις εργαζομένων αναγγέλλονται, που οδηγούν σε ενέργειες απελπισίας, όπως είναι η τελευταία απεργία πείνας του προσωπικού του εργοστασίου Λαναρά -  Κύρτση… Κατά τα επίσημα στοιχεία του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας τα ποσοστά ανέργων ανά χώρα τον Ιούνιο του 1956 ήταν: Γαλλία 4,2%, Δυτική Γερμανία 2,5%, ΗΠΑ 3,8%, Αγγλία 1,1%, Ιταλία 9,7%».
Ακόμα πιο δραματικοί οι τόνοι με νέα στοιχεία στις 23.9.1957, όταν δημοσίευμα κάνει λόγο για «618.000 ανέργους στην Ελλάδα, υπολογίζοντας κι αυτούς της υπαίθρου».
Την επόμενη χρονιά η ΓΣΕΕ ανακοινώνει ότι «ο αριθμός των επίσημων ανέργων προ πολλού θα ξεπερνούσε τις 350.000 άτομα, αν ένας σημαντικός αριθμός ατόμων, που ξεπερνά τις 150.000, δεν μετανάστευε σε διάφορες χώρες».
Στις 27.11.1958, δημοσιεύεται ότι το «Το δράμα της υποαπασχόλησης είναι ακόμα τραγικότερο για την ύπαιθρο και τα μικρά αστικά κέντρα, όπου ένας τεράστιος αριθμός εργατικών χεριών, περισσότερα από 1.000.000 άτομα, παραμένει εν αδρανεία… Εν όψει της Κοινής Αγοράς η Ελλάς βρίσκεται ανέτοιμη και καθυστερημένη. ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΗ ΤΟ ΤΑΧΥΤΕΡΟ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ προς νέες κατευθύνσεις ώστε η εφαρμογή ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΝΑ ΜΗΝ ΣΗΜΑΝΕΙ ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΗΣ ΘΑΝΑΤΟ».
Στις 25.3.1959 η κατάσταση μοιάζει να έχει επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο και γίνεται λόγος πια στον Τύπο («Τα Νέα») για ανεργία μεγαλύτερη από κάθε άλλη χώρα της Γης: «Η ΓΣΕΕ υπολογίζει ότι υπάρχουν 200.000 ολικώς άνεργοι και 1.000.000 υποαπασχολούμενοι. Αλλά η ανεργία δεν περιορίζεται στις πόλεις. Έξω στα χωριά των βουνών και των κάμπων οι άνθρωποι υποφέρουν από ένα είδος μόνιμης μισοανεργίας που λέγεται υποαπασχόληση, διότι δεν έχουν αρκετή γη για να δουλέψουν… Γιατί, όμως, υπάρχει στην Ελλάδα ανεργία μεγαλύτερη από κάθε άλλη χώρα της Γης; Διότι δεν γίνονται δουλειές – δηλαδή μεγάλες δουλειές όχι μεταπρατικές δουλίτσες – ικανές να απορροφήσουν το ετήσιο πλεόνασμα πληθυσμού».
Στις 22.6.1960 η ΓΣΕΕ ανακοινώνει ότι ο αριθμός των ανέργων έχει ξεπεράσει πια τις 250.000 «και χαρακτήρισε την διέξοδο της αθρόας μετανάστευσης ως τραγική εθνική αιμορραγία».

Ο Τύπος της εποχής για τις αυτοκτονίες
Αυτά είναι μόνο μερικά από τα περιστατικά αυτοκτονιών, όπως παρουσιάστηκαν από τον Τύπο της εποχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
28.9.1950 («Το Βήμα»): «Εντός του επί της οδού Καψάλη 10 αρτοποιείου Γκαζίκα ευρέθη απηγχονισμένος χθες το πρωί ο Νικ. Γκανιάτσας, ετών 17, βοηθός σερβιτόρου. Ως προέκυψεν από την ενεργεθείσαν αστυνομικήν προανάκρισιν πρόκειται περί αυτοκτονίας. Ο Γκανιάτσας είχεν έλθει προ έτους από το χωρίον Σουλοπούλι Ηπείρου διά να εργασθή εις μιαν εκ των τεχνικών υπηρεσιών Ναυστάθμου. Επειδή, όμως, αι προσπάθειαί του απέτυχαν, ηναγκάσθη να ζητήση άλλην εργασίαν, τελικώς δε, προσελήφθη εις το όπισθεν της Δημαρχίας οινομαγειρείον Γρίβα. Τας νύκτας εκοιμάτο εις το αρτοποιείον Γκαζίκα όστις ήτο θείος του. Τας τελευταίας ημέρας ο νέος εφαίνετο μελαγχολικός, διότι ευρίσκετο φαίνεται εις δύσκολον οικονομικήν θέσιν, προχθές δε τη νύχτα όταν έμεινε μόνος ως συνήθως, ηυτοκτόνησε απαγχονισθείς».
20.6.1952 («Το Βήμα»): «Από την αστυνομικήν προανάκρισην εξηκριβώθη η ταυτότης του ριφθέντος προχθές το πρωί αγνώστου μεσήλικος εις τας γραμμάς των Σ.Ε.Κ. παρά τον σταθμόν Αγ. Ιωάννου Ρέντη και διαμελισθέντος υπό ατμομηχανής. Ούτος ωνομάζετο Β. Χατζίκος, ήτο ετών 49 και άνεργος. Η αυτοκτονία του αποδίδεται εις οικονομικούς λόγους».
31.3.1953 («Το Βήμα»): «Εις το Περιστέρι και εντός της επί της οδού Θηβών 73 οικίας εις εν δωμάτιον της οποίας διέμενε μετά της οικογενείας του ηυτοκτόνησε χθες απαγχονισθείς ο Γ. Π. Σπινούλας ετών 27, άνεργος εργάτης αυτοκινήτων. Εις το διάβημά του ως προέκυψεν από την ενεργηθείσαν προανάκρισιν προέβη διά λόγους οικονομικούς. Ο αυτόχειρ διέμενεν εις το εν λόγω δωμάτιον, χθες δε τα εξημερώματα εκρεμάσθη από το ταβάνι… Εις τα θυλάκιά του υπήρχε το εξής σημείωμα: «Κρεμάστηκα διά λόγους οικονομικούς. Το μερίδιον από τα κτήματά μου ανήκει εις την γυναίκα μου». Ως εξηκριβώθη, ο Σπινούλας είχε απολυθή προ τετραμήνου από τας τάξεις του στρατού, όταν δε επέστρεψε πλησίον της οικογένειάς του, εύρε πολλά χρέη τα οποία είχε δημιουργήσει η σύζυγός του διά την συντήρησιν των τέκνων των. Εζήτησε τότε να εύρη εργασίαν διά να εξοφλήσει τας υποχρεώσεις του, αλλά δεν το επέτυχε και χθες καταληφθείς από απελπισίαν ετερμάτισε την ζωήν του απαγχονισθείς.
…Εξ’ άλλου εις τον Πειραιά εντός του επί της διασταυρώσεως των οδών Κατσαντώνη και Ιλισσού παραπήγματός του αυτοκτόνησε χθες απαγχονισθείς διά του ζωστήρος του ο Αθ. Κοντογιαννόπουλος ετών 21 άνεργος. Ως εξηκριβώθη εις το διάβημά του προέβη διά λόγους οικονομικούς».
18.7.1955 («Τα Νέα»): «Απεπειράθη να αυτοκτονήσει εντός της επί της οδού Καπετάν Ματαπά 21 οικίας του εις τον Πειραιά ο Ι. Φυλακούρης, ετών 29 άνεργος λαβών ισχυράν δόσιν δισκίων αντεμπρίνης. Εις το διάβημά του προέβη διότι λόγω της ανεργίας του περιήρχετο συχνάκις εις προστριβάς μετά της συζύγου του. Μετεφέρθη εις το Ζάννειον Νοσοκομείον».