Θηλάστρια, τροφός, παραμάνα ή βυζάστρα ή βυζάχτρα είναι λέξεις που δεν υπάρχουν πλέον στο καθημερινό λεξιλόγιό μας, αλλά κάποτε πρωταγωνιστούσαν στη ζωή του ελληνικού λαού. Ιδιαίτερα δε το φαινόμενο είχε πάρει σημαντικές διαστάσεις επί μία περίπου εκατονταετία στην πόλη των Αθηνών, από τότε που ορίστηκε ελληνική πρωτεύουσα μέχρι και τη δεκαετία του 1930. Στα χρόνια του Όθωνα και με ιδιωτική πρωτοβουλία εκδηλώθηκε πρώτα το ενδιαφέρον για την εξασφάλιση γάλακτος κυρίως για τα νόθα και εγκαταλελειμμένα παιδιά. Ειδικό κονδύλι του υπουργείου Εσωτερικών υπήρχε για να πληρώνονται οι θηλάστριες και να κρατούν στη ζωή τα ορφανά του αγώνα ή τα μωρά που εγκατέλειπαν στους δρόμους πάμπτωχες γυναίκες που δεν μπορούσαν να τα μεγαλώσουν.

«Έργον χριστιανικώτατον»
Έτσι, στα τέλη της βασιλείας του Όθωνα βρίσκουμε πλέον οργανωμένες προσπάθειες για την αναζήτηση θηλαστριών, μέσω του Δημοτικού Βρεφοκομείου που είχε ιδρυθεί με χρήματα ευεργετών. Θεωρώντας, δε, ότι οι γυναίκες που βρίσκονταν στην πόλη δεν ήταν κατάλληλες για τον ρόλο της τροφού, προτιμούσαν να συγκεντρώνουν τα παιδιά στο κτίριο που ανήγειραν στην πλατεία Κουμουνδούρου και σώζεται μέχρι τις ημέρες μας και να προσλαμβάνουν θηλάστριες. Προτιμούσαν, αυτές να προέρχονται από «…τα πέριξ των Αθηνών χωρία διότι αι χωρικαί γυναίκες ούσαι φιλανθρωπότεραι και θέλουσι περιποιείσθαι επιμελέστερον τα ανατεθειμένα εις αυτάς βρέφη». Εκτός αυτού, και οι συνθήκες διαβίωσης στα χωριά ήταν πιο υγιεινές. Όμως, υπήρχε ένα πρόβλημα• οι χωρικές δεν ήταν διατεθειμένες να αναλάβουν τη διατροφή έκθετων παιδιών. Γι’ αυτό τον λόγο καταβάλλονταν προσπάθειες, μεταξύ των οποίων και της «επιστράτευσης» του Μητροπολίτη, με σκοπό να υποδείξει στους εφημέριους των χωριών ότι, εάν οι γυναίκες σπεύσουν να συνδράμουν στα βρέφη, τότε αυτές «…εκπληρούσιν έργον θεάρεστον και χριστιανικώτατον…».
Στα μέσα της δεκαετίας του 1860 επιστρατεύονται αστυνομικοί κλητήρες, οι οποίοι παίρνουν και προμήθεια για κάθε καλή θηλάστρια, ενώ όσες παρουσιάζουν καλοδιατηρημένα παιδιά εισπράττουν ιδιαίτερη αμοιβή. Κύριοι τόποι προέλευσής τους ήταν τα νησιά των Κυκλάδων, όπως η Τήνος, η Άνδρος, η Νάξος και η Κέα. Για την ποιότητα και την καλή υγεία των τροφών συχνά εκδίδονταν οδηγίες από την Αστυνομία Αθηνών και Πειραιώς, οι οποίες κρίνονταν αναγκαίες και απαραίτητες, αφού συχνά αυτές μετέδιδαν ασθένειες στα βρέφη. Από τότε άρχισε η άνθηση του επαγγέλματος του «προμηθευτού θηλαστριών», ενώ δεν έλειψαν και περιστατικά μανάδων που «έριχναν» το παιδί τους στη βρεφοδόχο και κατόπιν εμφανίζονταν ως θηλάστριες για να πληρωθούν για τον θηλασμό.

Και ρουσφέτι το θήλασμα!
Στα τέλη του 19ου αιώνα δημοσιευόταν στον ελληνικό Τύπο μια συγκλονιστική στατιστική που ήθελε να υπάρχουν στην Αθήνα δέκα χιλιάδες παραμάνες, δηλαδή γυναίκες οι οποίες πωλούσαν το γάλα τους για τις ανάγκες των παιδιών των «καλών οικογενειών»! Ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός αν ληφθούν υπόψη τα τότε πληθυσμιακά στοιχεία της πρωτεύουσας. Επρόκειτο για μόδα της εποχής, η οποία προέκυψε από την υπερπροσφορά των γυναικών που έφθαναν στην πρωτεύουσα για να βρουν την τύχη τους. Νωρίτερα οι παραμάνες ήταν ελάχιστες. Αλλά οι Ελληνίδες μητέρες, είτε για λόγους υγείας, είτε για λόγους μόδας ή ακόμη για να μη χαλά το στήθος τους ή, τέλος, διότι δεν ήταν το ίδιο στοργικές με τις παλαιότερες, έπαιρναν τις παραμάνες τους.
Οι παραμάνες αναζητούνταν στα χωριά. Εντυπωσιακή προτίμηση είχαν οι γυναίκες από την Αράχωβα και τα Κιούρκα, το ωραίο χωριό της Αττικής. «Αλλ’ είνε σπάνιον να εύρης καλήν, βουνίσιο πράγμα», έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής, συμπληρώνοντας πως «δι’ αυτό το έργον της παραμάνας κάμνουν τόρα και άλλαι γυναίκες, θυγατέρες πλυντριών και άλλαι πτωχαί γυναίκες». Για να εξασφαλίζουν τα προς το ζην οι γυναίκες αυτές έπαιρναν για να θηλάσουν βρέφη από το Βρεφοκομείο Αθηνών αντί 15 δραχμών τον μήνα. Ήταν, δε, ένα από τα «ρουσφέτια» που έκαναν οι πολιτικάντηδες της εποχής να διαμεσολαβούν ώστε να εξασφαλίσει μια φτωχή γυναίκα παιδί για θήλασμα.