Η “άλλη Αθήνα” είναι ένα βίντεο με αναφορές κυρίως στο σήμερα και το αύριο της συνοικίας των Αναφιώτικων. Όμως η ιστορία ξεκινάει να μετράει πολύ πιο νωρίς, στη σκιά του βράχου της Ακρόπολης…

Η απελευθέρωση μετά την Επανάσταση του `21 φέρνει στην Ελλάδα τη Δυναστεία του Όθωνα. Η ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του νεοελληνικού κράτους συνεπάγονταν τότε τα αναγκαία έργα για την εγκατάσταση της Αυλής αλλά και της Διοίκησης στην πόλη. Ο Όθωνας αναζητεί τότε τους καλύτερους τεχνίτες προκειμένου να ανοικοδομηθούν τα Ανάκτορα. Οι κυκλαδίτες φημίζονταν εκείνο τον καιρό ως ξακουστοί μάστορες. Κυρίως οι κάτοικοι της Ανάφης επειδή έκτιζαν τα σπίτια τους με πέτρα πάνω στα βράχια.



Τότε καταφθάνουν στη μικρή πρωτεύουσα κτίστης Μ. Σιγάλας και ο ξυλουργός Γ. Δαμίγος. Όταν τελείωσαν τα πρώτα τους έργα λέγεται ότι επιθυμούσαν να επιστρέψουν στην γενέτειρα τους την Ανάφη. Ο Όθωνας αντιλαμβανόμενος την αναγκαιότητά τους, πρότεινε να φέρουν και την οικογένειά τους να ζήσει στην Αθήνα. Το θέλγητρο ήταν οι «εργολαβίες» σε πολλά έργα μέσα στην πόλη.
Όταν έφθασε η αδελφή του ενός μάστορα λέγεται πως ο αδελφός της ρώτησε που θα ήθελε να έχουν το σπίτι τους. Εκείνη με ένα βλέμμα είδε τα βόρεια βράχια της Ακρόπολης. Της θύμισε την Ανάφη και ζήτησε να το φτιάξουν εκεί.



Η περιοχή κάτω από την Ακρόπολη ονομαζόταν επί Τουρκοκρατίας Μαύρες Πέτρες. Στα αρχαία χρόνια δεν επιτρέπονταν η κατοίκηση εκεί εξαιτίας ενός χρησμού του Μαντείου των Δελφών. Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο εγκαταστάθηκαν εκεί Aθηναίοι για να προστατευτούν. Αν και προεπαναστατικά κατοικούνταν από δούλους από την Αίγυπτο, μετά την απελευθέρωση απαγορεύθηκε και πάλι η ανοικοδόμηση λόγω αρχαιολογικών ανασκαφών.

Το 1860 οι δυο Αναφιώτες πρωτομάστορες κτίζουν δυο μικρά σπιτάκια πίσω από τον Άγιο Νικόλαο του Ραγκαβά. Οι δυο τεχνίτες ήταν οι απαραίτητοι για μια οικοδομή. Έτσι ο ένας βοήθησε να κτιστεί το σπίτι του άλλου στον ίδιο χώρο δίπλα – δίπλα. Τα σπίτια τους μικρά χωρίς πολυτέλειες θύμιζαν τον κυκλαδίτικο αέρα της πατρίδας τους. Μαζί με τις οικογένειές τους έφτασαν σιγά – σιγά στη περιοχή και άλλοι Κυκλαδίτες μάστορες.



Κάποιος από αυτούς είχε συγκεντρώσει υλικά με το πρόσχημα να φτιάξει μια εκκλησία. Τελικά έστησε ένα μικρό σπιτάκι. Όπως ήταν φυσικό σε μικρό χρονικό διάστημα ο ένας Αναφιώτης έφερνε τον άλλο, και έτσι δημιουργήθηκε ένας μικρός οικισμός. Παρότι φυσικά η όλη δημιουργία της συνοικίας ήταν αυθαίρετη, η εξουσία έκανε τα στραβά μάτια γιατί είχε ανάγκη τους καλούς νησιώτες μαστόρους.



Οι δυο γενάρχες του οικισμού πρότειναν τότε μια ονομασία για τον νέο τους τόπο: Αναφιώτικα. Η πατρίδα τους εξάλλου έρχονταν πιο κοντά όχι μόνο με το όνομα, αλλά και με τα άσπρα σπίτια με τις αυλές, τα στενά σοκάκια και το νησιώτικο στυλ του οικισμού κάτω από το βράχο.



Οι Αναφιώτες συντηρούν τότε και δυο μερικώς ερειπωμένες εκκλησίας της περιοχής. Ο Άγιος Γεώργιος του Βράχου και ο Άγιος Συμεών, αναστηλώθηκαν, διασκευάστηκαν και απέκτησαν νεόκτιστα καμπαναριά. Έκτοτε οι δυο εκκλησίες «χώρισαν» του κατοίκους των Αναφιώτικων σε δυο ενορίες.



Μέχρι το 1922 τα Αναφιώτικα είχαν αμιγή οίκηση και χαρακτήρα. Με την έλευση μικρασιατών προσφύγων ήταν λογικό να αλλάξει ριζικά η σύνθεση του πληθυσμού. Οικοδομικά βέβαια κατάφερε να διατηρήσει όλη η συνοικία τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της.



Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που επιβάλλονταν να γίνουν το 1950 αναγκάζουν σε κατεδάφιση ενός μεγάλου μέρους των Αναφιώτικων. Από το 1970 πραγματοποιούνται εκτεταμένες απαλλοτριώσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού. Μαζί με τα ανασκαφικά έργα, επιβάλλονται τότε διευθετήσεις κάποιων οδών που δεν υπήρχαν και έργα κοινής ωφέλειας (αποχέτευσης).



Η κήρυξη των Αναφιώτικων ως διατηρητέου ιστορικού οικισμού σώζει πολλά κτίσματα. Πολλά που δεν μπορούσαν να συντηρηθούν ή δεν είχαν κληρονόμους πέρασαν στην δικαιοδοσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Ωστόσο η έλλειψη πόρων και θέληση τα οδήγησε να είναι ετοιμόρροπα.

Σήμερα εναπομένουν περί τα 45 σπίτια. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι οφιοειδείς οδοί της περιοχής που οριοθετείται μεταξύ της οδού Στράτωνος και του βράχου της Ακρόπολης, εξακολουθούν να παραμένουν ανώνυμοι.